Page 496 - muze

Tuğra Etrafında ve Harf Aralarında Yer alan Geometrik Süslemeler

Sikke yüzeylerinde yazı kuşağı ve tuğra etrafında boş kalan alanları doldurmak

ve güzel bir görünüm elde etmek için motifler yerleştirilmiştir. Bu süslemeleri tirfil
motifleri ve saadet düğümünün farklı şekilleri oluşturmaktadır.

Düğüm motifinin çeşitli örnekleri eski çağlardan itibaren farklı uygarlıklar
tarafından kullanılmıştır. Türkler İslamiyet’i kabul ettikten sonra Karahanlılar

zamanından itibaren düğüm motifi hem mimaride hem de küçük sanatlarda
kullanılmaya devam etmiştir. Düğümün dini literatürde ve sanatta gücü ifade ettiği

belirtilmektedir. 605

Şekil 4.12. İlhanlı Dönemi’ne Ait Dirhem (Ebu Said Bahadır Han Dönemi) 606
Osmanlı sikkelerinde en çok karşılaşılan süsleme elemanlarının başında

“saadet düğümü” adı verilen ve sikkelerin üzerinde yer alan, yazıların içine

dağıtılarak da kullanılan özel bir tasarımdır. Saadet düğümleri sikkeler üzerinde
birçok değişik şekilde kullanım alanı bulmuştur. Bazı sikkelerde darphane isimleri

saadet düğümü ile beraber kullanılmıştır. 607

Katalogda 33 adet sikkede (Kat. No. 6, 36, 37, 42, 43, 45, 47, 48, 50, 51, 52,

53, 54, 55, 56, 57, 58, 59, 60, 61, 62, 64, 65, 66, 67, 68, 69, 70, 71, 77, 78, 79, 81)
saadet düğümü motifi kullanılmıştır. Saadet düğümü motifi yazı kuşaklarının baş ya

da son kısımlarında, harf aralarına ve tuğra etrafında görülmektedir.

İncelenen 30 örnekte (Kat. No. 6, 36, 37, 42, 43, 47, 48, 50, 51, 52, 53, 54, 55,

56, 57, 58, 59, 60, 61, 62, 64, 65, 66, 67, 68, 69, 70, 71, 77, 78) kalp şeklinde saadet
düğümü bulunmaktadır. Bu motif harf aralarına ve tuğra etrafına farklı

büyüklüklerde yerleştirilmiştir. 5 adet sikkede (Kat. No. 42, 50, 51, 52, 53) saadet

605 Alev Çakmakoğlu Kuru, “Orta Cağ Anadolu Türk Mimarisinde Düğüm Motifi ve İkonografisi”,
Erdem İnsan ve Toplum Bilimleri Dergisi, S. 51, 2008, s. 39.
606 Bayram Karakurt, Efes Müzesi’ndeki İlhanlı Dönemi Sikkeleri, İzmir Katip Çelebi Üniversitesi
Sosyal Bilimler Enstitüsü Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, İzmir 2021, s. 160.
607 Damalı, Osmanlı Sikkeleri Tarihi, C. 1, s.60.
487