Page 499 - muze

oluşturmaktadır. Leylek ve kandil motifleri hayvan ve günlük kullanım eşyası

olmalarının yanında sembolik anlamlar taşımaktadır.

Leylek, tarih boyunca çeşitli toplumlarda farklı anlamlarla ilişkilendirilmiş ve
sanat eserlerine aktarılmıştır. Antik Mısır’da yaşamın, ruhun ve neslin; Antik

Yunan’da doğurganlık, verimlilik, bereketin; Romalılarda soyun, evladın,

dindarlığın; Bizans kültüründe sağduyu, dindarlık, bekâretin sembolü, Avrupa
kültüründe baharın habercisi olarak görülmüştür. Türk kültüründe ise nazar, bereket,

iyi-kötü şans, doğum-ölüm, kıtlık-bolluk, dindarlık, doğruluk, iyilik, saflık, neşe gibi
kavramlarla ilişkilendirilen leylek, eserlere ve yüzeylere göre anlam taşımıştır. 612

Birçok dini metinde ve özellikle tasavvuf çevrelerinde anlatılmak istenen fikir ve

düşüncelerin sembollerle anlatılması yaygın bir durum olmuştur. 613 Günlük hayatta
aydınlatma aracı olarak kullanılan kandiller de Antik çağdan itibaren insanların

inançları ile özdeşleşmiştir. Tanrı ve iyiliğin sembolü olarak gösterilmiştir. Kur’an-ı
Kerim’in Nur Suresi 35. ve 36. Ayetlerinde; “Allah göklerin ve yerin Nuru

(ışığı)’dur. O’nun sıfatı, sanki içinde ışık bulunan penceresiz bir hücredir. O ışık bir
cam muhafaza içindedir. Cam da sanki inci gibi parlayan bir yıldızdır. Bu ışık,

güneşin doğuşunda ve batışında gölgelenmeyen mübarek bir zeytin ağacının

yağından yakılır. O’nun yağı, kendisine bir ateş dokunmasa bile, hemen ışık verir.
Bir ışık nur üstüne nurdur. Allah dilediği kimseyi nuruna kavuşturur. Allah insanlar

için böyle misaller verir. Allah her şeyi bilir. Bu ışık, Allah’ın yüksek tutulmasını ve
içlerinde adının emrettiği evlerde (cami ve mescitlerde) yakılır. Onlar buralarda

sabah ve akşam Allah’ı tesbih eder ve namaz kılarlar” yazmaktadır. Bu ayetlerle

İslam inancında ışığın ve kandilin ne kadar önemli olduğu vurgulanmaktadır. 614 Nur
ve aydınlığı temsil eden kandil motifi, hem sembolize ettiği anlam hem de

kompozisyon olarak Türk İslam sanatlarına uygun bir motif olduğundan mimari ve
süsleme sanatlarında sıkça karsımıza çıkmaktadır.

612 Semiha Altıer, “Türk Kültüründe Leylek ve Osmanlı Sanatında İkonografisi”, Osmanlı Mirası
Araştırmaları Dergisi, C. 9, S. 23, 2022, s. 125.
613 Aziz Doğanay, Osmanlı Tezyinatı Klasik Devir İstanbul Hanedan Türbeleri (1522-1604), İstanbul
2009, s. 93.
614 Hacer Arslan Kalay, “Kandil Motifinin Anadolu-Türk Mezar Taşları ve Dokumalar Üzerindeki
Kullanımlarına Yönelik Karşılaştırmalı Bir Değerlendirme”, Türk ve İslam Dünyası Sosyal
Araştırmalar Dergisi, S. 25, 2020, s. 15.
490