Page 485 - muze

Tuğranın Sağında Yer Alan Bitkisel Süslemeler
Tuğranın sağına yerleştirilmiş olan çiçek motifleri kompozisyonu tamamlayıcı

unsur olarak sikkelere estetik bir görünüm kazandırmıştır. İncelenen örneklerde
tuğranın sağındaki bitkisel unsurları gül, lale, kıvrık dal arasına yerleştirilmiş çiçek

ve üsluplaştırılmış tomurcuk motifleri oluşturmaktadır.

Katalogda en çok kullanılan çiçek motifi güldür. Süsleme sanatlarında bitkisel

motiflerin içinde en dikkat çekenlerdendir. Gül, İslam felsefesinde Peygamber
efendimizle özdeşleştirilmiştir. Kokusunu Hz. Muhammed’in terinden aldığına

inanılmaktadır. Tasavvuf anlayışında gonca halinde gül birliği, açılmış gül ise

birliğin çokluk halinde görünüşünü temsil etmektedir. 581 Dallarının, yapraklarının ve
tomurcuklarının zarif duruşu, dini sembolize etmesi çok kullanılan bir motif olmasını

sağlamıştır. Türk süsleme sanatlarında gülün kendisi kadar dalları, yaprakları, tohum

ve tomurcukları da sıklıkla kullanılmıştır. Bilhassa tezyini sanatların en ihtişamlı
örneklerinin verildiği Osmanlı Dönemi eserlerinde gül somut ve soyut olarak çok

farklı şekillerde kullanılmıştır. 582

İncelenen 15 adet sikkede (Kat. No. 118, 123, 124, 125, 126, 127, 128, 129,

130, 131, 132, 133, 147, 148, 155) gül motifi bulunmaktadır.

Sikkeler üzerinde görülen diğer bir motif laledir. Lale, Türklerin kültür ve
sanat çevresinde yaygın olarak yer bulmuş çiçeklerden bir tanesidir. Öyle ki kimi

zaman bir dönemin adı olmuş kimi zaman sanat anlayışının temel motiflerinden biri

haline gelmiştir. Lalenin bir soğandan tek bir çiçek oluşu ile vahdet-i vücud simgesi
sayılmıştır. 583 Lalenin eski Türk harfleriyle “Allah” lafzına benzemesi, lale isminin

bu harflerde numaralaşması ve ebced hesabıyla “Allah” lafzına karşılık gelmesi Türk
mistik kültür ve folklorunda bu çiçeğin sevilmesini, benimsenmesini sağlamıştır. 584

581 Mine Can, “Türk İşleme Sanatında Gül Motifi”, International Journal of Eurasian Education and
Culture, 4/6, 2019, s. 53.
582 Filiz Çetinkaya Karafakı ve Çiğdem Çetinkaya, “Türk Süsleme Sanatında Gül’ün Kullanımı”,
Çağ Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 13/1, 2016, s. 20.
583 Ayla Ersoy, “Eyüp’teki Mezar Taşlarında Servi Kültü”, Tarihi, Kültürü ve Sanatıyla V. Eyüp
Sultan Sempozyumu Tebligler (11-13 Mayıs 2001), İstanbul 2002, s. 94.
584 Burhan Oğuz, Mezartaşında Simgeleşen İnançlar, İstanbul 1983, s. 26.
476