Page 490 - muze

ortaya çıkan simetrik oluşumlar “geometrik kompozisyonlar”ı meydana

getirmektedir. 596 Türk Mimari süslemesinde görülen geometrik unsurlu şeritlerde
bağımsız, kapalı geometrik şekillere çok sık rastlanmamasına rağmen sikkeler

üzerinde görülen geometrik bezemelerde, süsleme yapılacak alanın genellikle bir
santimetreyi geçmemesi nedeniyle bağımsız, kapalı formda geometrik süsleme

öğelerinin tercih edildiği görülmektedir. 597

Araştırma kapsamına alınan Osmanlı sikkeleri üzerinde görülen geometrik

süslemeler bordürlerde, yazı kuşağı arasında, tuğra etrafında ve harf aralarında,
sikkenin ana unsuru olarak merkezde yer almaktadır.

Bordürlerde Yer Alan Geometrik Süslemeler

Bordürler, Klasik Devir Yunan sikkelerinden itibaren görülmektedir. Sikkeler

üzerinde yer alan yazı ya da figür kompozisyonunun etrafını sınırlandırması
açısından önemli olan bordürler, ilk zamanlarda sık kullanılmamasına rağmen daha

sonraki dönemlerde estetik görünüm vermek için birçok devlet tarafından
kullanılmıştır. 598

İncelenen sikkelerdeki geometrik süslemeler genellikle sikkelerin bordür
kısımlarında bulunmaktadır. Bordürler üzerindeki geometrik unsurları; düz dairevi

silmeler, inci dizileri, düz silmeler ve inci dizileri, testere dişli bordürler, ay-yıldız
motifleri ve testere dişli bordürler, yıldız motifleri ve testere dişli bordürler,

zencerek, düğüm motifleri meydana getirmektedir.

Düz dairevi silmeler Osmanlı sikkelerinde sık kullanılan geometrik

süslemelerdendir. Katalogda düz silmeler 27 adet sikkede (Kat. No. 2, 8, 27, 30, 68,

83, 84, 95, 96, 97, 101, 102, 103, 104, 105, 106, 107, 108, 109, 110, 111, 112, 114,
115, 155, 180, 181) görülmektedir. Bu silmeler, yazı ve figür kompozisyonlarını

sınırlandıran çerçeve olarak kullanılmıştır.

Düz silme ve inci dizisi bordürü Osmanlı sikkelerinde en sık kullanılan

geometrik süslemedir. Bu motifler Osmanlı sikkelerinin en önemli süsleme unsuru
olmuştur. İnci dizileri İslamiyet’ten önce Sasani sikkeleri de olmak üzere birçok

596 Selçuk Mülayim, Anadolu Türk Mimarisinde Geometrik Süslemeler, Kültür ve Turizm Bakanlığı
Yayınları, Ankara 1982, s. 69.
597 Teoman, Beylikler ve Erken Osmanlı Döneminde Anadolu’da Basılan Sikkeler Üzerinde Görülen
Süslemeler (1300-1500), s. 172.
598 Yılmaz, İznik Müzesi’nde Bulunan Osmanlı Dönemi Sikkeleri, s. 400.
481