Page 505 - muze

Farklı madenlerden darp edilen Osmanlı sikkeleri üzerindeki asıl

kompozisyonu yazı oluşturmaktadır. Ele alınan sikkelerde yazı karakteri olarak sülüs
hatlı yazı kullanılmıştır. Diğer sikke süslemeleri ise yazı etrafında şekillenmektedir.

Yazımı ve zemin üzerine tatbiki kolaylığından ötürü sikkelerde sevilerek kullanılan
sülüs yazı, eğrisel hatlarından dolayı da sikkelere estetik bir görünüm kazandırmıştır.

Sülüs yazı karakterinin kullanıldığı sikkelerin ön yüzünde sultanın tuğrası ya da
sultanın ve babasının isimleri, sultana ait sıfat ve unvanlar, arka yüzünde sultana

övgü cümleleri, dört halife isimleri, dualar, anmalar, Kelime-i Tevhid gibi dini

ibareler ve darp yerleri yazmaktadır. Ayrıca yazı, sikkelerde rakamlarla birlikte
sultanın cülus senesi, sikkenin değerini ifade etmek için de kullanılmıştır. Sikkelerde

yer alan yazılar genellikle 2, 3, 4 satır halinde oluşturulmuştur. Tek sıra halinde
dairevi yazı kuşağı ile yazılmış örnekler de bulunmaktadır.

Tuğra yazının yanında en çok görülen kompozisyonlardan biridir. Hükümdarın
mühür ve imzası anlamına gelen tuğralar, mimariden el sanatlarına, fermanlardan

sikkelere kadar pek çok yerde bezeme unsuru olarak kullanılmıştır. Tuğralar
başlangıçta basit çizgilerden oluşmaktaydı. Ancak zamanla hat sanatının gelişmesiyle

tezyini bir önem kazanmıştır. Sikkeler üzerinde tuğra ilk defa Emir Süleyman’ın

akçeleriyle görülmeye başlamıştır. Altın sikkelerde uygulanması ise II. Mustafa’nın
eşrefilerine rastlamaktadır. Tuğra, Emir Süleyman dönemine kadar resmi evraklarda

kullanıldığından, ilk tuğralı sikke örneklerinde tuğranın sikke yüzeyine yansıtılması
zor olmuştur. Ancak darp tekniklerinin gelişmesiyle birlikte tuğra sikkelerde daha net

ve zarif bir görünüm kazanmıştır. Katalogda Emir Süleyman, I. Ahmed, II.

Süleyman, III. Ahmed, I. Mahmud, III. Mustafa, I. Abdülhamid, III. Selim, II.
Mahmud, Abdülmecid, Abdülaziz, II. Abdülhamid, V. Mehmed Reşad dönemlerine

ait sikkeler üzerinde tuğra yer almaktadır. I. Bayezid, I. Mehmed, II. Murad, II.
Mehmed, II, Bayezid, I. Selim (Yavuz), I. Süleyman (Kanuni), II. Selim, III. Murad,

İbrahim ve II. Mustafa dönemlerine ait sikkelerde ise tuğra bulunmamaktadır.

Sikkelerin dikkat çeken özellikleri arasında hiç kuşkusuz üzerinde yer alan

süslemeler gelmektedir. Sikkelerde kullanılan süslemeleri Türk Sanatının öğeleri

besliyor olsa da kompozisyonlarda asıl belirleyici unsur dini inanışlar olmuştur.
İslamiyet öncesinde sıkça kullanılan figürsel öğeler İslam dininin tasvire bakış

açısıyla geri plana atılmış, bunun yerine geometrik ve doğadan alınmış bitkisel
formlar ön planda tutulmuştur. Amasya Müzesi’nde incelenen Osmanlı sikkelerinin

496