Page 148 - 1-4_2

Amasya Tarihi 1-4. Cilt Hüseyin Hüsâmeddîn YASAR
Hüseyin Hüsâmeddîn YASAR

vasıflarıyla meşhûr olan "Hamdullâh Efendi"nin dâmâdı ve ammizâdesi "Şükrullâh Halîfe" ve
Amasyalı "Abdullah-ı Sânî" ve "Mustafa Dede" ve "Dervîş Mehmed Dede"lerin emsâli
memâlik-i Osmâniye'de pek nâdir olarak gelen hattâtân-ı cihândan oldukları müttefakdır.
Müşârün-ileyh "Yâkût" ile "Hamdullâh"dan [220] her biri san'atında muhteri' olduğu gibi
sanâyi'-i nefîseden diğer hatt-ı bedî'-i siyâkati dahi diğer Amasyalı "Tâcîzâde Ca'fer Çelebi"
ihtirâ' eylediği târîhen müsbetdir. Her biri muhteri' olan şu üç hattâtın nazîri şimdiye kadar
gelmemişdir. Tezâkir-i hattâtîn mütâla'a edenlerin ma'lûmu olduğu üzere "Hattâtân-ı Rûm"
içinde en ziyâde hâ'iz-i şöhret kimselerin ekseriyâ "Amasyalı" oldukları görülmekdedir.
Binâ'en-aleyh Fenn-i Bedî'-i Hat'da Amasyalılar "Üstâd-ı Küll" olmuşdur.
Tefsîr, Hadîs, Usûl, Fürû', Kelâm, Hikmet ve Mantık gibi ulûm-ı şer'iyye ve akliyyede
Amasyalılardan pek çok erbâb-ı ihtisâsın zuhûr eylediği ma'rûzât-ı sâbıkanın tavsîfât-ı
şâirâneden ibâret olmayıp birer hakîkat-i târîhiyye olduğuna şâhid-i belîgdir. Bu ulûmun
kâffesinde sâhib-i ihtisâs olarak "Allâme" olan Amasyalılardan "Mü'eyyedzâde Abdurrahmân
Efendi" ve "Tâcî Beyzâde Sa'dî Çelebi" ve "Kemâl Paşazâde Ahmed Şemseddîn Efendi" ve
"Ca'fer Efendizâde Hızır Efendi" ve "Mustafa Âkif Efendi" ve "Següköylüzâde Mehmed Kâşif
Efendi" gibi zevâtın akrânı memâlik-i Osmâniye'de gelmemiş gibidir. Hele Amasya'da medfûn
olan "Kemâl Paşa"nın hafîdi "Ahmed Şemseddîn Efendi" müte'ahhirîn arasında müctehid-i
mensûb olmak üzere tanınmış sîmâlardandır.
İlm-i tefsîrde sâhib-i ihtisâs olan Amasyalılardan [221] "İbrîzâde Molla Muhyiddîn
Çelebi" ve imâm-ı meşhûr "Molla Bahşî Halîfe" ve kadı-asker "Muhaşşî Sinan Efendi" ve diğer
şeyhu'l-harem "Sinan Efendi" ve "Emîr Müderris" demekle meşhûr "es-Seyyid Ahmed Efendi"
ve sâhib-i tefsîr "Nâbî Efendi" kibâr-ı müfessirînden idiler.
İlm-i hadîsde sâhib-i ihtisâs olan Amasyalılardan şu zevât ile beraber "Şermîzâde Hâfız
Osmân Takiyyeddîn Efendi" ve müftî-i asr "Şeyhî Mehmed Efendi" ve "Umdetü'l-Muhaddisîn"
Amasyalı şeyhü'l-kurrâ "Yûsuf Efendizâde Abdullah Efendi" 177 ve muhaddis-i meşhûr
"Mü'ezzinzâde Süleyman Efendi" ve "Sarı Ahmedzâde Hâfız Mehmed Efendi" kibâr-ı
muhaddisînden idiler.
İlm-i usûl ve fürû'da sâhib-i ihtisâs olan Amasyalılar pek çok olup bunların içinde "Şeyh
Hamîdzâde Hamîdeddîn Efendi" ve "Cemâlîzâde Alâ'eddîn Alî Efendi" ve "Şeyh İmâdzâde
Musliheddîn Mûsâ Efendi" ve "İbrâhim Kemâleddîn Efendi" ve "Seydî Alizâde Kadı-asker
Abdurrahmân Efendi" ve "Nefeszâde Mustafa Efendi" ve "Bayrâmzâde Kadı-asker Hasan
Efendi" ve "Pîrîzâde Hüseyin Efendi" ve "Mütevellîzâde Ahmed Efendi" ve Çelebizâde
Hüseyin Efendi" ve "Fenârcızâde el-Hâc Mehmed Efendi" kibâr-ı usûliyyîn ve fukahâdan
idiler. [222]
İlm-i âlî-i tasavvufda sâhib-i ihtisâs olan Amasyalılardan "Gümüşlüzâde Pîr İlyâs-ı
Halvetî" ve "Pîr Şerefeddîn Hamza-i Halvetî" ve "Pîr Sun'ullâh-ı Halvetî" ve "Pîr
Abdurrahmân-ı Halvetî" ve "Cemâlîzâde Pîr Mehmed Çelebi Halife" ve "Mü'eyyedzâde
Abdurrahîm Efendi", "Gümüşlüzâde Muhyiddîn Efendi", diğer "İmâmzâde Abdurrahîm
Efendi" ve "Kutub Ahmed Efendi" ve "Kadızâde Küçük Mehmed Efendi" ve üstâd-ı asr olan
"eş-Şeyh Sâlih-i Halvetî" ve "Şeyhzâde eş-Şeyh Ahmed Rüşdî Efendi" kaddesallâhu esrârehüm
hazerâtı pek meşhûrdur.
İlm-i kelâm ve hikmet ve mantık gibi fünûn-ı lâzımede sâhib-i ihtisâs olan Amasyalılar
ta'dâdı müşkil bir yekûna bâliğ olmakdadır. Bâlâda ta'dâd olunan zevâtın ekserîsi bu fünûn-ı
akliyyede dahi sâhib-i ihtisâs olup "Müftüzâde Sarı Osmân Efendi" ve "Abdullah Efendi" ve
"Hâfız Mehmed Efendi" ve emsâli pek çok olduğundan bâb-ı sânî, ulûm ve sanâyi'in kâffe-i
şu'abâtında gerek mütehassıs ve gerek mütetalli' olan zevâtın terâcim-i ahvâlini mütekeffil
olmakla burada ta'dâddan sarf-ı nazar edilmişdir.

177 Fâzıl-ı müşârün-ileyh, şeyhulislâm-ı esbak "Hâlid Efendizâde Mehmed Cemâleddîn Efendi" hazretlerinin
cedd-i a'lâsıdır.
135
147