Page 150 - 1-4_2

Amasya Tarihi 1-4. Cilt Hüseyin Hüsâmeddîn YASAR
Hüseyin Hüsâmeddîn YASAR

Fakat devr-i "Selîm Hân-ı Evvel"de "Nakşbendiye" ricâlinden "Sun'ullâh Buhârî" gibi
kâmil bir mürşid-i âlî-himmet, Amasya'da neşr-i tarîkat etmeğe başladığı zamân, füyûzât-ı
Nakşbendiye kulûb-ı ümmeti teshîr ve ricâl-i Halvetiyye'yi de tenvîr ederek neşr-i envâr
etmişdir. 960 târîhinden sonra "Kâdirî, Celvetî, Şa'bânî" tarîkleri de zuhûr eylediyse de ricâl ve
etbâ'ı kalîl olduğu cihetle pek çok devâm edememiş ve 1047'de "Bayrâm Paşa", "Amasya
Mevlevîhânesi"ni müceddeden inşâ [226] ederek tarîkat-ı Mevleviyye'yi ihyâ edib 1160
hudûdunda Halvetî, Nakşbendî ve Mevlevî tarîkleri cümlesine fâ'ik olmuşdur.
Kibâr-ı muhaddisînden "Turhâlî eş-Şeyh Mustafa En-Nakşbendî" hulefâsı Sivas
vilâyetinde tekessür ederek Nakşbendî tarîki cümleye tefevvuk etmiş ve ba'dehû Nakşbendiye
tarîkinden teşa''ub eden "Mîrzâcânî" ve "Hâlidî" kolları Amasya'da kesb-i rüchân edib şimdiye
kadar neşr-i füyûzât etmekde bulunmuşdur. Şu turuk-ı aliyyenin ricâline mesken olan zâviyeler,
tekkeler Amasya'da medâris-i ilmiyyeye tekâbül edecek derecede kesîr olduğundan hurûf-ı
hecâ tertîbi üzere tahrîr olundu:
1- "Ak Hasanoğlu Tekkesi": Sultân Bâyezîd’in şarkında vâki' "Abdullatîf Efendi'nin
Kütübhânesi" ittisâlindedir. Bu tekkeyi esbak Amasya mütesellimi "Ak Hasanzâde el-Hâc
Hâfız Hasan Ağa" 1245'de binâ ve meşîhatini ricâl-i Halvetiyye'den "es-Seyyid eş-Şeyh
İbrâhim Hakkı Efendi"ye i'tâ etmişdir. Bunun irtihâlinde halîfesi "es-Seyyid eş-Şeyh Mansûr
Efendi" tekke şeyhi olup 1283'de irtihâlinden sonra dershâne ve 1303'de altı fetvâhâne ve üstü
medrese ittihâz edilmişdir.
2- "Ehlullâh Tekkesi":Ok Meydânı üzerinde Hızır Paşa Mahallesi’nde olup "Meydân
ağası" demekle meşhûr esbak Amasya mütesellimi "el-Hâc Hızır Ağa" tarafından 1064'de binâ
edilmişdir. [227] Bu zâviyede "Hâbilzâde eş-Şeyh Ehlullâh Efendi" 1110 târîhine kadar icrâ-yı
meşîhat eylediğinden "Ehlullâh Tekkesi" nâmıyla iştihâr etmişdir. Bu tekke Halvetîler'e
mahsûs olup "eş-Şeyh Yahyâ Efendi" ve "Hamâmcızâde eş-Şeyh Mehmed Efendi" tekke şeyhi
olarak ma'rûf olmuşlardır.
3- "Üçler Tekkesi": Üçler Mahallesi’nde Sa'dî Çelebi Câmi-i şerîfi’nin ittisâl-i
garbîsinde olup hulefâ-yı Nakşbendiye'den "Kırımlı eş-Şeyh Îsâ Efendi" hânesi iken 1238'de
zâviyeye tahvîl ve vakf etmişdir. Hânenin süknâsı evlâdına meşrût olduğundan irtihâlinde
mahdûmu zâviyedâr olduysa da meslek-i kazâda bulunmakla meşîhat vâkıfına münhasır
olmuşdur.
4- "Çilehâne Tekkesi": Hazret-i Pîr İlyâs-ı Halvetî Türbesi’nin şimâlinde bulunan
Ya'kûb Paşa Dâ'iresi derûnundadır. Bu tekkeyi 815'de ümerâ-yı Osmâniye'den "Ya'kûb Paşa",
müfti's-sekaleyn "Gümüşlüzâde Abdurrahmân Çelebi" için binâ ve tevliyetini hulefâsından
"Şemseddîn Mehmed Buhârî"ye ve evlâdına ve inkırâzında "Mü'eyyed Çelebi"ye ve evlâdına
tahsîs etmişdir.
Bu tekke, hulefâ-yı Halvetiyye'ye mahsûs olup hazret-i pîrin yerine dâmâdı
"Gümüşlüzâde Pîr Abdurrahmân Çelebi", ba'dehû "Pîr Şemseddîn Mehmed Buhârî", ba'dehû
hazret-i pîrin mahdûmu "Pîr Celâleddîn Abdurrahmân Çelebi", 843'de Saraclar şeyhi [228] "Pîr
Sun'ullâh-ı Halvetî", ba'dehû "Pîr Zekeriyyâ el-Halvetî" ve ba'dehû "İğnecizâde Pîr Safiyyeddîn
Mahmûd el-Halvetî", ba'dehû "Kubalı Çelebizâde Pîr Abdurrahmân Hüsâmî Çelebi", ba'dehû
903'de "Gümüşlüzâde Pîr Muhyiddîn Mehmed Çelebi", ba'dehû 921'de "Buhârî-zâde Pîr
Mehmed el-Halvetî", ba'dehû "eş-Şeyh Ya'kûb el-Halvetî", ba'dehû hulefâdan "eş-Şeyh
Abdurrâhmân-ı Halvetî", ba'dehû mahdûmu "eş-Şeyh İzzeddîn Hasan el-Halvetî", ba'dehû
diğer mahdûmu meşâhîr-i ulemâdan "eş-Şeyh Hüsâmeddîn Hüseyn-i Halvetî" hazerâtı bu
çilehânede şeyh-i âlî-şân olmuşlardır. Amasya Halvetîleri arasında bu silsile-i Halvetiyye'ye
"Silsiletü'z-Zeheb" denmişdir.
Ba'dehû çilehâne şeyhi bulunan "eş-Şeyh Mehmed Efendi" 1099 fırtınasında irtihâl edib
"es-Seyyid İbrâhim Efendi" ve 1116'da bu da fevt ile mahdûmu "es-Seyyid Mehmed Efendi"
şeyh ve mütevellî olmuşlardır. 1168'de "es-Seyyid Mehmed Efendi"nin irtihâlinde ulemâdan
"Hâfız es-Seyyid Mahmûd Efendi" şeyh olduysa da 1172'de ref' olunarak "Hâfız es-Seyyid

137
149