Page 388 - 1-4_2

Amasya Tarihi 1-4. Cilt Hüseyin Hüsâmeddîn YASAR
Hüseyin Hüsâmeddîn YASAR

ile Karamânîler arasındaki rekâbet-i siyâsiyyenin menşe'i, karâbet-i ırkiyye olduğunda şübhe
yokdur.
Karamânîler, Selçûkîler'e ve Osmânlılar'a ırkan fâ'ik ve hükûmete lâyık olduklarını
iddi'â 443 etmelerine mukâbil bunlar da Karamânîler'i çürütmek, [487] enzâr-ı âmmeden
düşürmek için Karaman Bey'in pederi bulunan Nûreddîn Tugrak Bey'in Nûre Sûfî adlı oduncu
ve âdî, yâhud Ermenî ve mühtedî bir adam olduğunu işâ'a etdikleri cihetle müverrihîn-i
Selçûkiyye'den İbni Bîbî, evvelki rivâyâtı ve müverrihîn-i Osmâniye'den birçokları da ikinci
işâ'âtı yazmışlardır. Bu işâ'âtın her ikisi de te'sîrât-ı siyâsiyyeden ibâret ve hilâf-ı hakîkat olduğu
ednâ te'emmül ile zâhir olur.

Seyfeddîn Banukşâh
Esbak Amasya vâlîsi Nûreddîn Tugrak Bey'in dâmâdı olan Şerefeddîn İnâc Beyzâde
Tuğrul Bey'in oğlu olup 727 senesinin nısf-ı hükûmet-i evvelinde Karamâniyye tarafından
Amasya vâlîsi olmuşdur. Ikdu'l-Cümân'da Amasya kadısı Şemseddîn Muhammed bin
el-Hallâtî'nin Anadolu'dan firâren 727 recebinde Şâm'a geldiği mazbût olduğuna nazaran Yahşî
Bey'in Amasya'yı zabtı ve Banukşâh'ın emâreti 727 cumadelâhiresinde olduğunu iş'âr eder.
Ravzatü's-Safâ, Habîbü's-Siyer, Ikdu'l-Cümân, Târîhu'l-İslâm, Mesâlikü'l-Ebsâr ve
Târîh-i Yezdî gibi tevârîh-i mühimmenin verdiği ma'lûmata nazaran eyâlet-i Rûmiyye vâlîsi
vekîli olan Iranc Noyin, Emîr Timurtaş'ın [488] firârından sonra Karamânzâde Yahşî Bey'in
istîlâ etdiği Amasya ve havâlîsini kurtarmak için gâretgerâne bir sûretde geliyor, Niksar emîri
Savcı Beyzâde Sirâceddîn Toganşâh Bey 444 ve Canik havâlîsi emîri Hâbil oğlu Tuli Bey 445 gâret
eden Tatarlar'a karşı koyarak memleketlerini muhâfazaya çalışıyorlardı.
Karamânzâde Yahşî Bey, eyâlet-i Rûmiyye ümerâsından pek çoklarını kendisine celb
ederek bunlarla beraber Iranc Noyin'i Niksâr dâhilinde 446 harben öldürüyor, ma'iyyeti olan
yağmâcıları dağıtdığı cihetle Türkmenler'in nazarında nüfûzunu artırıyor, Sivas'ı zabt eden
Aretna Noyin dahi o taraflarda serbest kaldığından Iranc Noyin'in mündefi' olması işine
yarıyordu.
Bu harbi müte'âkib eyâlet-i Rûmiyye vâlîsi Emîr Alî Pâdişâh kuvve-i mevcûdesiyle
beraber Kemâh'a kadar gelmiş idi. Fakat şiddetli bir kış ortalığı kapatmış olduğundan Sivas'da
ikâmet ve o tarafları istîlâ eden Aretnâ Bey'i Rûm eyâletinde vekîl-i emâret nasb ederek avdet
etmiş ve 728 evâsıtında Horasân vâlîliğine nakl olundukda Emîr Şeyh Hasan-ı Kebîr bin
Hüseyin bin Akboğa bin İlikân el-Celâyirî eyâlet-i Rûmiyye vâlîsi ya'nî Anadolu vâlî-i
umûmîsi olmuşdur.
Amasya vâlîsi Banukşâh, şimdiki Dârü's-Selâm Mahallesi'nde kâ'in [489] Dârü's-Selâm
Sarây-ı Selçûkiyyesi'nde ikâmet ederek civârında bir mescid-i şerîf ve çeşme binâ etmişdir.
Yahşî Bey'in havfından Şâm'a firâr eden Amasya kadısı Şemseddîn Muhammed bin el-Hallâtî
yerine Cemâleddîn Abdülazîz bin Muhammed bin el-Garmînî Amasya kâdı'l-kudâtı ve
Mecdeddîn Îsâ bin el-Hakkârî nâibi olmuşdur.
Anadolu vâlî-i umûmîsi Emîr Şeyh Hasan Noyin 729 evâ'ilinde bir kuvve-i külliye ile
Anadolu'ya gelip Karamânzâde Yahşî Bey'i inkıyâda da'vet ve eyâlet-i Rûmiyye sultânı Ebû
Sa'îd Bahâdır Hân nâmına istîlâ ve ümerânın inkıyâdını te'mîn ve Aretna ve Bânukşâh gibi
beyleri makâm-ı emâretde ibkâ ederek Irâk'a gitmiş ve Bağdâd şehrinde ikâmet ederek oradan
eyâleti idâre etmişdir.

443 Bu iddi'âyı müverrihlerden Karamân tarafdârı olanların pek ziyâde tervîc etdikleri görülmekdedir. Fakat
Osmânîler'in mensûb oldukları Dura (Tugrâ Hân) bütün Türkistân'da hâkim bir hâkân olduğu hâlde
Karamânîler'in cedd-i a'lâsı Oğuz Hân, Kafkasya'da Şirvân eyâleti hükümdârıdır.
444 Mesâlikü'l-Ebsâr'ın "Toğancık" dediği budur.
445 Buna mu'ahharan "Sultân Tuli" denmişdir.
446 İrac Köyü'nün önündeki sahrâda bu harbin vukû'u zann olunur.
686
387