Page 396 - 1-4_2

Amasya Tarihi 1-4. Cilt Hüseyin Hüsâmeddîn YASAR
Hüseyin Hüsâmeddîn YASAR

Amasya vâlîsi Şâdî Bey'in üç kardeşi vardı: Şemseddîn Muhammed Bey, Kemâleddîn
Ahmed Bey, Cemâleddîn Fîrûz Bey. Bunlardan Fîrûz Bey, Amasya sipehsâlârı, askerî
kumandânı idi. İki gözü mesâbesinde iki de oğlu vardı: Emrullâh, Nasrullâh Çelebiler. Şâdî
Bey'in köleleri, câriyeleri pek çokdu. Nüfûz ve hükûmeti pek keskindi.
Şâdî Bey'in zamânında Amasya vilâyeti Sinop, Samsun, Karahisâr-ı Şarkî, Çorum,
Tokat ve Amasya sancaklarını şâmil olup Şâdî Bey'in nüfûz-ı emâreti Erzincân'a kadar cârî idi.
725 senesinde Ankara'da tanzîm ve 735 senesinde Amasya'da tasdîk edilen Fârisiyyü'l-ibâre
vakfiyesinde bu yerlerdeki emlâk ve emvâlini vakf etmiş idi. 449
Amasya'da müstevfî ya'nî defterdâr ve muhassıl-ı emvâl olan emîr-i kebîr Şemseddîn
Muhammed Şâh bin Ahmed bin Ebi'l-Bedr en-Nahcivânî, sadru'l-ulemâ denilen müftî-i
memleket de Mevlânâ Şemseddîn Muhammed bin Ahmed en-Nahcivânî idi. Müstevfîye
"Büyük", müftîye "Küçük" denirdi. Her ikisi de kibâr-ı [6] ulemâdan idiler. Muhtesib-i
memleket, ya'nî Amasya'nın zâbıta ve polis müdîri de emîr-i kebîr İmâdeddîn Ömer bin İbrâhim
el-Lôrî idi. Buna Amasya Türkleri "Lor Ömer" derlerdi. 450
Bunların devr-i ikbâlinde Amasya kâdı'l-kudâtı Mevlânâ İmâdeddîn Ebu'l-Fezâ'il Ömer
bin Şemseddîn Muhammed el-Hallâtî idi. Bu zât Amasya'da doğmuş, güzel Türk terbiyesi
görmüş, neslen ve rûhen Türk idi. İlim ve fazîlet-i ahlâkiyyesi yüksek, tedbîr ve basîretde yektâ
idi. Babazâde Hâce Alâ'aeddîn Alî Şâh bin Kutlu Bey'in şerîk-i dersi, refîk-i irfânı idi.
Amasya candârı, ya'nî muhâfızı, şehir kethüdâsı, şehir emîni emîr-i kebîr Musliheddîn
Kutlu Bey'di. Şâdî Bey'in kölesi, Gümüşlüzâde Mahmûd Çelebi dâmâdı idi. Bunun zimâm-ı
idâresi zâhiren Şâdî Bey'in ve bâtınen Mahmûd Çelebizâde Celâleddîn Abdullah Çelebi'nin
elinde idi. Amasya a'yânı bu Kutlu Bey'i bütün umûr-ı milliye ve belediyyede kendilerine siper
ittihâz etmişlerdi. Buna "Kutlu Cândâr" denirdi.
Amasya kalesinin dizdârı, ya'nî kale muhâfızı vâlî Şâdî Bey'in birâderi olan vezîr
Kemâleddîn Ahmed Bey'di. Buna da "Ahmed Dizdâr" denirdi. Mevlânâ Bahâ'eddîn
Muhammed bin Ahî Hasan el-Harezmî de kal’a-i bâlânın imâmı, şeyh-i benâmı idi. Harşene
kalesinin bütün işleri bunların elinde idi. [7]
Ebû Sa'îd Bahâdır Hân'ın vefâtı esnâsında Amasya'da a'yân-ı ulemâdan Mevlânâ
Cemâleddîn İbrâhim bin İlyâs Aksarâyî, Mevlânâ Rükneddîn bin Muhammed Sinôbî, Mevlânâ
Kemâleddîn Ebû İshak İsmâ'il bin Ya'kûb Sâlârî, Amasya nâibi Mevlânâ Nûreddîn Osmân bin
Ya'kûb Ziyârî pek meşhûr idiler. Kemâleddîn Ahmed bin Ziyârî, Musliheddîn Mûsâ bin
Mahmûd Sivasî, Bahâ'eddîn Muhammed Kübrevî de şöhretli müderrislerdendi.
Amasya a'yânı içinde Torumtay oğlu Şerefeddîn Ya'kûb Şâh bin Nâsıreddîn
Muhammed Pervâne, Gümüşlü oğlu Celâleddîn Abdullah Çelebi bin Tâceddîn Mahmûd
Çelebi, Halifet Gâzi oğlu Alâ'eddîn Alî Bey bin Muhammed pek zî-nüfûz idiler. Ya'kûb Şâh
baş a'yân sayılırdı. Alî Bey'in dâmâdı olan "Gül Bey oğlu" demekle meşhûr İzzeddîn
Muhammed Bey bin Saltık Bey de kayınpederinden aşağı değildi.
Bunlara nisbetle Gümüşlüzâde Burhâneddîn Ahmed Çelebi, Hâce Kutbeddîn
Muhammed Çelebi, Babazâde Nûreddîn Kutlu Bey bin Fîrûz Bey, Sunkur Beyzâde Süleyman
ve İsmâ'il Beyler, Babazâdeler'den Hâce Fahreddîn Cevherî ikinci derecede a'yândan idiler.
Amasya havâlîsinde pek mühim Türk beyleri vardı. Bunlardan Kayı Türkleri
Amasya'nın cenûb-ı garbî taraflarında otururlardı. Beyleri meşhûr Buşaklu Emîr Bahâ'eddîn
Kürt Bey'di. Birâderi Sevinc Er (Sevincer) Bey de meşhûr idi. Bunların pederleri Kayı Bey,
Sultân Mes'ûd-ı Selçûkî asdikâsındandı. İkâmet etdikleri yerler, Bugün Kayı, Kayı Kürtler,
Sevincer demekle meşhûr köylerdir. [8]
Amasya'nın kıble tarafı olan Öz Nâhiyesi'nde Yazarlu Oymağı tavattun etmişlerdi. Bu
nâhiyenin hâkimi Yazarlu beyi Kerîmeddîn İrmiş Bey bin Turak Bey'di. Bunun ikâmet etdiği

449 Bu vakfiyesi kuyûd-ı vakfiye idâresinde mevcûddur.
450 "Lor" lugaten, "Câmi'u'd-Düvel"de mestûr olduğu üzere "piç ve çapkın" ma'nâsınadır. Şâdî Bey'in
vakfiyesinde "Ömer-i Lor" yazılıdır.
693
395