Page 398 - 1-4_2

Amasya Tarihi 1-4. Cilt Hüseyin Hüsâmeddîn YASAR
Hüseyin Hüsâmeddîn YASAR

Emîr Biçâr oğlu Nûreddîn Hamza-i Rûmî yerine Tokat emîri olan Mühezzebeddîn Ulu
Bey Moğol ümerâsından Habakbay bin Sebüktay 455 mahdûmu olup ırken Türk idi. Ammizâdesi
Zahîreddîn Tayartan Bey bin Şeyh Ömer Erzincân emîri 456 ve ammesi Mısır hükümdârı Melik
Nâsıreddîn Muhammed bin Kalavun'un vâlidesi idi. Bundan dolayı Ulu Bey'in büyük nüfûzu
vardı. Tokat'ın defterdârı es-Seyyid Şerefeddîn Alî bin Kıvâmeddîn Muhammed Isfahânî, Ebû
Sa'îd Bahâdır Hân'ın mu'temedi idi.
Ancak Tokat cihet-i şarkiyyesine hâkim olan Niksar emîri Tâceddîn Toganşâh, Ulu
Bey'in rakîbi idi. Mesâlikü'l-Ebsâr'da buna "Emîr Togancık" denmişdi. Bunun mu'ârızı da
kendi birâderi Nûreddîn Alp Arslan Bey'di. Niksâr'ın Lâdik nâhiyesinde oturur, fırsat buldukça
birâderiyle vuruşurdu. Bunların pederleri Alâ'eddîn Savcı Bey Amasya ümerâsındandır.
Şâyân-ı dikkatdir ki Niksâr'da Melik Dânişmend Gâzi Türbesi yolu [12] üzerinde dere
kenârında bulduğum bu iki birâderin türbeleri bile birbirine mu'ârız sûretde yanyana binâ
edilmişdir.
Amasya'nın cihet-i şarkiyyesinde olan Karahisâr-ı Şarkî emîri Mübârizeddîn
Bayramşâh bin Dâvud Bey, kendisini Âl-i Abbâs'dan sayardı. Şeyh Mu'îneddîn Süleyman
Zâviyesi'ne mezâri' vakf eylediği vakfiyesinde "Abbâsî" olduğunu kemâl-i ehemmiyetle kayd
etdirmişdi.
Samsun emîri, emîrü's-sevâhil unvânıyla Hâbil oğlu Zeyneddîn Tüli Bey pek meşhûr
idi. Sivas emîri Eretna Bey'in kayınbirâderi olduğu münâsebetle pek nâfizü'l-kelim bir zât idi.
Samsun kadısı Mecdeddîn İshâk Çelebi Amasya nâibi Nûreddîn Osmân birâderiydi.
Amasya şimâlinde kâ'in Sinop vilâyeti Mu'îneddîn Süleyman Pervâne Beyzâde Emîr
Nâsıreddîn Ahmed Gâzi Çelebi bin Mühezzebeddîn Mes'ûd Çelebi idâresinde iken 728
senesinde vefâtıyla 457 yerine mahdûmu İlmeddîn Süleyman Bey emîr olmuşdu. Fakat
Kastamonu beyi Şemseddîn Timur Cândar oğlu Hüsâmeddîn Süleyman Paşa'dan emîn değildi.
Süleyman Paşa'nın mu'ârız ve rakîbi olan Ankara emîri Devletşâh da meşâhîr-i
ümerâdan idi. Şu beylerden ziyâde hüküm ve nüfûzu olan Sivas emîri Reşîdeddîn Eretna Bey
de pek değerli bir Türk idi. Müsteşâr-ı [13] umûru, sipehsâlâr-ı zî-iktidârı Şerefeddîn Ahmed
Bey bin Celâdet bin Çakır Hân idi. 458
Ebû Sa'îd Bahâdır Hân'ın vefâtına kadar Anadolu eyâleti Erzurum, Sivas, Ankara,
Kastamonu ve mülhakâtından ibâret olup "Eyâlet-i Rûmiyye" unvânıyla Irâk emîr-i kebîri Şeyh
Hasan Kebîr-i Celâyirî idâresinde idi. Binâ'en-aleyh yukarıdan beri ta'dâd edilen beyler, vâlî-i
umûmî olan Hasan Kebîr'in nâibi idiler.
Bununla beraber şu Türk beyleri Bahâdır Hân'ın devr-i saltanatında varlıklarına tesâhüb
edecek bir mevki'-i mümtâza ermişlerdi. Her biri kendi muhîtinde müstakilâne idâre-i emâret
ediyorlardı. Moğol ve Tatar beylerinin burunları oldukça kırılmışdı.
Câmiu'd-Düvel'de mezkûr olduğu üzere vefât eden Sultân Ebû Sa'îd Bahâdır Hân'ın
yerine Sultân Mu'izzeddîn Arpa Hân 459 bin Şa'bân bin Melik Timur bin Artuk Boga bin Tuli
Hân bin Cengiz Hân 736 senesi rebî'ulâhirinin nısfında Sultâniyye şehrinde vezîr-i a'zam Hâce

455 "Ikdü'l-Cümân" ve "Kitâbü's-Sülûk"da tafsîl edildiği üzere Sebüktay bin Karaçin bin Çigan 674'de Tokad'dan
Mısır'a firâr ve 677'de Mısır'da vefât edip kerîmesini Mısır meliki Kalavun el-Elfî 680'de tezevvüc etmiş idi.
Oğulları Habakbay, Şeyh Ömer Moğol hükümdârı Gazân Mahmûd Hân devrinde Anadolu'ya gelmişlerdi.
456 Emîrü'l-hâc Tayarten, Melik Nâsıreddîn Muhammed bin Kalavun tarafından 729'da Mısır'a celb edilmiş ve
749'da fevt olmuşdur. Ed-Dürerü'l-Kâmine.
457 Kabir taşında "Gâzî Ahmed Çelebi bin Mes'ûd Çelebi" mestûr olup 728 senesinde vefâtı mahkûk
olduğunu kırâ'at eden müdekkik-i meşhûr fâzıl Ahmed Tevhîd Beyefendi birâderimiz haber verdi. Bu sûretle
Havza kurbunda Şeyh Savcı Karyesi'nde medfûn olan Gâzî Çelebi, evlâd-ı Selçûkiyye'den Sultân Altunbaş
bin Sultân Mes'ûd olur.
458 Müşârün-ileyhin 727 senesinde tanzîm etdirdiği vakfiyesinde böyle yazılıdır.
459 "A'yânu'l-Asr"da Salâheddîn Safedî, "Kitâbü's-Sülûk"da Takiyyeddîn Makrîzî Arpa Hân'ı "Erna Kavn" ve
"Erbekûd" şeklinde yazmışlardır. Her hâlde "Arpa" lafzından galat olmalıdır.
695
397