Page 476 - muze

kullanımı ve gelişimi bakımından da önemli veriler sunan el sanatı ürünleri olarak

karşımıza çıkmaktadır. 562

Osmanlı Devleti’nde ilk darp edilen paralarda “kufi” harfler yer alırken,
özellikle Fetret Devri ile birlikte daha çok kullanılan yazı stili “sülüs” harflerin

ağırlık kazandığı görülmüştür. Fakat nadir de olsa “rik’a” ve “talik” hatlarıyla

yazılmış sikkelerde mevcuttur. 563 Sülüs yazıda yuvarlak kısımlar fazladır. Harflerinin
boyları ve genişliklerinin biraz küçük olmasının yanında sin, sad, kaf gibi çanak

şeklindeki harfler de derin ve kısadır. Ümmü’l-hutût (yazıların anası) denilen sülüs
levha, kitap başlığı gibi alanlar için uygun bir yazı türü olmuştur. 564

Osmanlı sikkelerinin genel özelliği altın, gümüş, bakır, nikel farkı olmaksızın
kompozisyonu oluşturan temel unsuru yazı oluşturmaktadır. Diğer sikke süslemeleri

ise yazı etrafında şekillenmektedir.

Araştırma kapsamına alınan tüm Osmanlı sikkeleri üzerinde sülüs hatla

oluşturulmuş yazı kullanılmıştır. Osmanlı sikkelerinde yer alan yazıları, sikke hangi
sultana ait ise o sultanın ve babasının isimleri, sultana ait sıfat ve unvanlar, sultana

özgü cümleleri, dört halife isimleri, dualar, anmalar, Kelime-i Tevhid gibi dini

ibareler ve darp yerleri oluşturmaktadır. Ayrıca yazı sikkelerde rakamlarla birlikte
sultanın cülus senesi, sikkenin değerini ifade etmek için de kullanılmıştır. Sikkelerde

yer alan sülüs hatlı yazılar genellikle 2, 3, 4, satır halinde oluşturulmuştur. Bazı
sikkelerde bu yazı kuşakları yatay çizgilerle birbirinden ayrılmıştır. Katalogda 7 adet

sikkenin (Kat. No. 20, 21, 22, 23, 24, 25, 26) ön ve arka yüzünde yer alan yazılar tek

sıra halinde dairevi yazı kuşağı ile yazılmıştır.

Katalogda yer alan sikkeler üzerinde sultan, unvan ve sıfatı, baba adı, darp yeri
dışında “Hallede Mülkehû (Allah saltanatını ebedi kılsın)”, “Azze Nasruhû (Zaferi

şerefli olsun)”, “Daribü’n- Nadri Sahibü’l-İzzi ve’n-Nasri Fi’l -Berri ve’l-Bahri

(Altın kestiren karada ve denizde zafer ve izzet sahibi olan), “Sultanü’l-berreyn ve
hakanü’l-bahreyn es-sultan bin es –sultan (İki karanın sultanı ve iki denizin hakanı

sultan oğlu sultan)”, “El- muzaffer dâimâ (Dâimâ kazanan)”, “Dâme Mülkühû
(Saltanatı daim olsun)” ifadeleri sıklıkla kullanılmıştır. Katalogda 2 örnekte

“Kelime-i Tevhid” (Kat. No. “4, 6) ve “4 Halife adı” (Kat. No. 5, 6); 1 örnekte (Kat.

562 Dursun, “Mardin Müzesi Sikke Kolleksiyonu Örneklerine Göre Abbâsî Sikkelerinde Yazı-
Kompozisyon İlişkisi”, S. 24, s. 158.
563 Damalı, Osmanlı Sikkeleri Tarihi, C. 1, s. 54.
564 Ali Alparslan, Osmanlı Hat Sanatı Tarihi, Yapı Kredi Yayınları, bs. 5, İstanbul 2016, s. 26.
467