Page 477 - muze

No. 6) “Gıyasüd’dîn ve’d-dünyâ (Dünya ve din işlerinin yardımcı); 1 örnekte (Kat.

No. 43) “Hallede Mülkehû ve Sultanehü ve Eyyede Hilafetehü ve Müddetehü (Allah
devletini ve sultanlığını ebedi ve hilafetini ve saltanatını devamlı kılsın); 1 örnekte

(Kat. No. 95) “Dâme Mülkühû ve Saltanatahû İla Ahirüd-Devran (Kıyamete kadar
devleti ve saltanatı daim olsun)”; 1 örnekte (Kat. No. 146) “El-Müstenid Bi-

Tevfikatü’l Rabbaniye Melikü’l-Devlet-i Osmaniyye (Allah katından gelen başarılara
ve yardımlara dayanan Osmanlı Devleti Meliki)”, 9 örnekte (Kat. No. 171, 172, 173,

174, 175, 176, 177, 178, 179) “Hürriyet, Müsavat, Adalet (Özgürlük, Eşitlik,

Adalet)” yazılarının kullanıldığı görülmektedir.

4.5. İşaret Harfler

İşaret harfler Sultan II. Mustafa’nın saltanatı sırasında 1696-1698 yıllarında,

sikkeler üzerinde bulunan tuğra, tarih, darphane adı vs. dışında, sikkelerin çeşitli

yerlerine eklenmiştir. İstanbul’da (Kostantiniyye, İslambol) basılan paralarda işaret
harfler birdenbire ortaya çıkmış, Sultan III. Mustafa’nın saltanatının ilk yılında

1757’de basılan sikellerden sonra kaybolmuştur. Mısır’da işaret harflere Sultan III.
Ahmed adına darp edilen sikkelerde, son olarak da III. Selim’i paralarında

rastlanmaktadır. Harflerin sikkelere ne için eklendikleri kesin olarak bilinmemekle
birlikte, sikkelerde yapılan ayar ve vezin hırsızlıklarını önlemek, sikke basımında

sorumlu olan görevliyi tespit edebilmek için sikkelere eklendikleri ve doğrudan

darphane emini ve ya sahib-i ayarın adlarının ya da kısaltmalarının olduğu tahmin

edilmektedir. Sikkelerin darp yıllarının daha doğru şekilde tespit edilebilmesi için
sikke üzerine cülus yılı yazılmaya başlanmıştır. İstanbul’da III. Mustafa’nın saltanata
geçer geçmez darp edilen ilk sikkelerde “sad” işaret harfi kullanımından sonra cülus

yılı basımı başlamış ve aynı sikkeler bu defa “1171/1” tarihi ile darp edilmiştir. Bu
tarih Osmanlı sikkelerinde cülus yılı kullanımının başladığı ilk sene olmuştur.

Sikkelere sultanların cülus tarihleri eklendikten sonra darphanede çalışan sorumlular

bilindiğinden işaret harflere gerek duyulmamıştır. 565

Katalogda 12 adet sikkede işaret harf yer almaktadır. Üzerinde işaret harf

bulunan sikkeler II. Mustafa, III. Ahmed ve I. Mahmud dönemlerine aittir.

Sultan II. Mustafa dönemine ait 1 adet sikke (Kat. No. 54) Kostantiniyye darplı

gümüş sikkedir.

565 Paksoy, “Anadolu’da Altın ve Gümüşe vurulan Osmanlı Damgası”, s. 204; Damalı, A’dan Z’ye
Osmanlı Nümismatik El Kitabı, s. 106.
468