Page 78 - muze

İngitere’den gerekli makine ve teçhizat getirterek modern darphane aletleriyle sikke

üretim tekniğinde önemli bir adım atmıştır. Avrupa’da 18. ve 19. yüzyıllarda yeni
buluşların üretimi etkilemesi, buharla çalışan makinaların sanayiyi ortaya çıkarması

ve Avrupa’da sermaye rezervini arttırmasından sonra milli ekonomilerin ve
uluslararası ticaretin hızlı bir şekilde gelişmesi para talebini hızla arttırmıştır. 459 Bu

dönemde para düzenini sağlamak için 1844’te devlet tashih-i ayar adı altında
mecidiye altını ve mecidiye kuruşu olarak isimlendirilen altın paralar ve gümüş

paralar bastırılmıştır. 460 Yeni basılan altın ve gümüş sikkelerin standartları 15,09’da

sabitlenmiştir. Bu oran 1922 tarihine kadar aynı kalmıştır. Madeni para cinslerinde
birlik sağlanmaya çalışılmış, Altın ve gümüş paraların temeli Mecidiye altını

olmuştur. Gümüş paralar Mecidiyeye göre ayarlanmıştır. “Yarım, çeyrek, ikilik,
kuruş, yirmi, on para” gibi mecidiyenin gümüş aksamları basılmıştır. Bakırdan 40,

20, 10, 5, 1 paralık ufaklıklar piyasaya sürülmüştür. Uzun süredir sağlanamayan
darphane ve para düzeni bu dönemde sağlanmıştır. 1879 yılında çıkarılan Meskûkât

Kanunnamesi ile devletin esas parası “Yüzlük altın” olmuş ve gelirlerin altın hesabı

üzerinden alınmasına karar verilmiştir. Kanunname ile tedavülde olan bütün bakır
sikkeler kaldırılmıştır. Altın ve gümüş sikkelerin yanında alışverişi kolaylaştırmak

için ufaklık olarak mağşuş gümüşler ile düşük ayarlı metelikler kullanılmıştır.

Meteliklerin azalıp ufaklıklar yüzünden sıkıntı çekilmeye başlanınca 1908’de
Muvazene-i Umumiye kanunuyla ilk kez nikel paralar basılmıştır. Nikel paraların bir

sistem içinde basılarak kullanılması V. Mehmed Reşad döneminde 1910 tarihli bir
kanundan sonra olmuştur ve bu kanunla birlikte 40, 20, 10 ve 5 paralık birimlerde

nikel paralar piyasaya sürülmüştür. 1914 tarihinde Tevhid-i Meskûkât kanunnamesi
ile sikkenin darp usulü ve muhasebe sikkesinin esasları açık bir şekilde

belirlenmiştir. Kanuna göre devletin para sisteminde değer ölçüsü altın olurken,

muhasebe sikkesi olarak kuruş kabul edilmiştir. 461

459 Pamuk, Osmanlı İmparatorluğunda Paranın Tarihi, s. 225; Paksoy, “Anadolu’da Altın ve
Gümüşe vurulan Osmanlı Damgası”, s. 168; Öztürk, “Genel Hatlarıyla Osmanlı Para Tarihi”,
C. 10, s. 819.
460 Açıkgöz, “Osmanlı Para Politikasında Reform Çabaları: 1800-1844 Dönemi Üzerine Bir
Değerlendirme”, s. 376.
461 Pamuk, Osmanlı İmparatorluğunda Paranın Tarihi, s. 225; Paksoy, “Anadolu’da Altın ve
Gümüşe vurulan Osmanlı Damgası”, s. 168; Öztürk, “Genel Hatlarıyla Osmanlı Para Tarihi”,
C. 10, s. 819.
69