Page 74 - muze

gümüşten 950 akçe kesilmesine, altının 120 akçeden, kâmil kuruşun 80 akçeden,

esedi kuruşun 70 akçeden hesaplanması emredilmiştir. II. Osman döneminde
1618’de yapılan tashihle 100 dirhem gümüşten 1000 akçe kesilmiş ve altının değeri

120 akçe olarak belirlenmiştir. 1624 tarihinde IV. Murad döneminde gerçekleştirilen
sikke ayarlaması ile 100 dirhem gümüşten 1000 akçe kesilmiştir. Altının 120

akçeden, tam ya da kamil kuruşun 80 akçeden, esedi kuruşun 70 akçeden basılması
emredilmiştir. 1640’ta IV. Murad’ın sadrazamı Kemankeş Kara Mustafa Paşa

tarafından yapılan tashihle 100 dirhem gümüşten 1000 akçe kesilmiş, 1 altın 120

akçeden değer görmüştür. 436

1683 tarihinde gerçekleşen Viyana bozgunu ile Osmanlı o tarihe kadarki en

büyük mağlubiyetini yaşamıştır. Devlet çok kıymeti hazinelerini kaybetmiş ve
duraklama dönemine resmen girmiştir. 437 Alınan tedbirlere rağmen bunalımın önüne

geçilememiştir. Bunun üzerine 1688’de ayarlama yapılarak 1 dirhem gümüşten 12, 5
akçe yerine 17 akçe darp edilmesine karar verilmiştir. Hatta bir adım daha ileri

gidilerek bakırdan mangır para basmak suretiyle enflasyon denemesi yapılmıştır. 438
1689- 1691 tarihinde gerçekleştirilen düzenlemeyle geniş çaplı bakır paralar

basılarak devlete gelir elde edilmek istenmiştir. Bu sayede devlet, merkezi hazine

gelirlerin yaklaşık %12’sini karşılayacak kadar çok kâr elde etmiştir. 439 1688 yılında
II. Süleyman döneminde basımına başlanan mangırların biri yarım dirhem (1, 536

gram) ağırlığında olup, iki tanesi bir akçeye denk tutulmuştur. Bir mangırın 1 akçeye
eşdeğer sayılması için tedbirler alınmış ve emirler çıkarılmıştır; ancak kalpazanlar

tarafından sahtelerinin piyasaya sürülmesiyle 1691 tarihinde II. Ahmed tarafından

sultan II. Süleyman’ın mangırları tedavülden kaldırılmıştır. 440 Avrupa’dan Yakın
doğu ve Asya’ya giden gemiler sayesinde Osmanlı piyasasına Amerika ve Avrupa’da

üretilen ve “grosso” ve ya “groschen” adı verilen büyük boy sikkeler Osmanlı ve
Asya piyasalarında yaygın olarak tedavül edilmiştir. 441 Sikkelerden en çok

tanınanlardan biri Hollanda taleriydi. Bu sikke “esedi kuruş” ya da “aslanlı kuruş”

olarak bilinmekteydi. Diğer yaygın olan sikke “riyal kuruş” olarak adlandırılan
İspanya riyaliydi. Almanya ve Avusturya’nın büyük boy gümüş sikkeleri “kara

436 Özcan, “Osmanlı Devleti’nde XVII. Yüzyılda Yapılan Sikke Tashihleri”, s. 258.
437 Erdem, “Osmanlı Para Sistemi ve Tağşiş Politikası: Dönemsel Bir Analiz”, s. 16.
438 Sahillioğlu, Bir Asırlık Osmanlı Para Tarihi 1640-1740, s. 76.
439 Karaman ve Pamuk, “Osmanlı Devleti ve Avrupa Devletlerinde Tağşişler ve Nedenleri (1326-
1844)”, s. 247.
440 Öztürk, “Genel Hatlarıyla Osmanlı Para Tarihi”, C. 10, s. 808.
441 Pamuk, Osmanlı İmparatorluğunda Paranın Tarihi, s. 175.
65