Page 70 - muze

sistem kurulmuştur. 405 Böylelikle vakıf kurumları gibi devletin ekonomik yükünü

hafifletmede yardımcı olmuştur.

Osmanlı iktisat tarihinde 1326-1477 yılları arası gümüşe dayalı monometalist
(tek metalli) dönem olarak adlandırılmaktadır. 406 Osmanlı para sisteminin ilk

evresinde gümüş para birimi “akçe” denilen, saf gümüşten kestirilen sikkedir. 407

Osmanlı devletinin kurucusu Osman Gazi tarafından kestirilen gümüş akçeden kâğıt
paraya geçiş dönemine kadar Osmanlı iktisat sisteminde sikke, büyük öneme sahip

olmuştur. 408 Orhan Gazi tarafından Bursa’da kestirilen sikkeden sonra devlette tek
gümüş sistemi “akçe” kullanılmaya başlanmıştır. I. Murat döneminden itibaren ise

(1362-1389) bozuk para ihtiyacını karşılamak için “mangır” ya da “pul” denilen

bakır paralar basılmıştır. 409 Osmanlı İmparatorluğu’nda, devletin bağımsızlık
sembolü olmasından, vergi toplanması gerektiğinden, askerlere maaş ödenmesinin

gerekliliğinden, coğrafi konumuyla alakalı olarak ticaret ve ekonominin bir düzende
tutulması ihtiyacından ötürü farklı türde sikkeler basılmıştır. 410 İmparatorluğun en

önemli sikkesi olan akçe ticarette yaygın olarak kullanılmasının yanında, bu sikkeye
endeksli olan hesap birimiydi. 411 İlk Osmanlı padişahları Orhan Gazi, I. Murad, I.

Bayezid, Fetret devri sultanları, I. Mehmed ve II. Murad dönemlerinde 150 yıl

boyunca akçenin ayar ve ağırlığında herhangi bir değişiklik yapılmadan sadece yeni
tasarımlarla basımına devam edilmiştir. Bu süre içinde 100 dirhem gümüşten

260/265 akçe bastırılmıştır. Buna göre ortalama 1, 15 gram ağırlığında olan ve %90
oranında gümüş içeren akçenin ağırlık ve saflığı hemen hemen hiç değişmeden 15.

yüzyılın başlarına, Fatih Sultan Mehmed’in sikke tecdidine kadar devam etmiştir. 412

II. Mehmed H. 855 (M. 1451) tarihinde babasının akçelerini yasaklatıp (tecdid-i
sikke) kendi adına yeni akçeler bastırmıştır. II. Murad’ın akçelerinin ayarı daha iyi

405 Erhan Yavuz, XVI. ve XVII. Yüzyıl Osmanlı Ekonomisinin Finansmanında Vakıfların
Rolü, Başkent Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Ankara
2007,s. 34.
406 Alkan, Osmanlı Para Tarihinde Tağşiş, s. 172.
407 Aykut, “Osmanlı İmparatorluğu’unda Sikke Tecdidleri”, s. 258.
408 Yılmaz, “Osmanlı Sikkelerindeki Değer Değişiminin Topluma Yansımaları”, s. 175.
409 Erdem, “Osmanlı Para Sistemi ve Tağşiş Politikası: Dönemsel Bir Analiz”, s. 12.
410 Kılınç, “Yıldırım Bayezid Han’ın Devlet Yönetimine Işık Tutan İki Osmanlıca Makale ve
Tahlilleri”, s. 5.
411
Kıvanç Karaman ve Şevket Pamuk, “Osmanlı Devleti ve Avrupa Devletlerinde Tağşişler ve
Nedenleri (1326-1844)”, ODTÜ Gelişme Dergisi, 43/1, 2016, s. 238.
412
Paksoy, “Anadolu’da Altın ve Gümüşe vurulan Osmanlı Damgası”, s. 166; Damalı, Osmanlı
Sikkeleri Tarihi, C. 1, s. 91.
61