Page 68 - muze

2.3. Osmanlı Ekonomik Durumunun Sikke Üzerindeki Etkisi

Ödeme aracı olmasının yanında hükümdarlık ve kudret sembolü olan sikke,

eski çağlardan günümüze kadar devletlerin ekonomik hayatının en önemli göstergesi
olmuştur. Darp edilen sikkelerin maden cinsi, ağırlık ve ayarları o devletin ekonomik

güçleri oranında belirlenmiş, bu iktisadi durum olumlu ya da olumsuz şekilde

sikkelere yansımıştır. Coğrafi, siyasi ve iktisadi etmenler ise devletlerin para
politikasını belirleyen önemli unsurlar olmuşlardır.

Osmanlı İmparatorluğu uçbeyliğinden devlete, devletten imparatorluğa

dönüşmüştür. 14. yüzyılın başlarında Anadolu Selçuklu Devleti’nin mirasını

devralarak, 20. yüzyılın başlarına kadar merkezi Anadolu olan Kafkasya, Ortadoğu,
Karadeniz ve kuzeyi, Orta Avrupa’dan Adriyatik denizine ve tüm Doğu Akdeniz’e

hâkim olmuştur. 394 Böylesine geniş bir coğrafyaya yayılmış imparatorluğun iktisadi
hayatı da siyasi gücüne paralel olarak değişiklik göstermiştir.

Osmanlılar iktisadi politikalarında Roma, Bizans ve Ortaçağ İslam
Devletlerinden, Moğolların kurmuş oldukları İlhanlı devletine, İtalya kent

devletlerinden İspanya’ya kadar Akdeniz havzasının önemli para uygulamalarından
etkilenmişler ve zamanla etkilendikleri bu uygulamaların taşıyıcıları olmuşlardır. 395

Ancak Osmanlı, klâsik iktisadî sistemini Türk- İslam Medeniyetinden devralmıştır.

Temelini ise İslam Hukuku oluşturmaktadır. 396

Geleneksel iktisat siyasetine dayanan ve kendilerine özgü bir iktisadî görüşü
benimseyen Osmanlıların ekonomisini şu üç ana prensip oluşturmaktadır: bol, kalite

ve ucuz mal ile insanların ihtiyacını karşılamayı hedefleyen iaşe (provizyonizm)

ilkesi; sosyal ve iktisadi dengeleri muhafaza ederek değişimleri engelleyen; aksi
durumda eski dengeye dönerek değişimi ortadan kaldırmayı amaçlayan gelenekçilik

ilkesi ile hazineye ait gelirleri mümkün olduğu kadar yüksek düzeyde tutup, ulaşılan

seviyenin altına düşmemeyi hedef alan fiskalizm ilkesi. 397 Ayrıca uyguladıkları
Adalet, arz yönlü refah anlayışı, gelircilik, eşitlikçilik, işbirliği, dayanışma, şefkat ve

394 Mustafa Öztürk, “Genel Hatlarıyla Osmanlı Para Tarihi”, Türkler Ansiklopedisi, C. 10, Yeni
Türkiye Yayınları, Ankara 2014, s. 802.
395 Pamuk, Osmanlı İmparatorluğunda Paranın Tarihi, s. 18.
396
Harun Şahin, “Osmanlı İktisadi Dünya Görüşünün Ana İlkeleri Çerçevesinde Klasik Dönem
Osmanlı İktisat Politikasına Bakış”, Ekev Akademi Dergisi, S. 61, 2015, s. 401.
397 Mehmet Genç, Osmanlı İmparatorluğunda Devlet ve Ekonomi, Ötüken Yayınları, İstanbul 2003,
s. 52.
59