Page 73 - muze

16. yüzyılın ikinci yarısında taşra darphanelerinde basılan akçelerin çoğunun

ayarında eksiklik mevcuttu. Darphaneden çıkan sikkelerin hem mağşuş (ayarı
bozulmuş) hem de ağırlığında eksiklik olması kalpazanlık ve akçe kırkıcılığının

başlamasına neden olmuştur. Ağırlığı, sahih akçenin ağırlığına denk gelen sikke
bulmak neredeyse imkânsız hale gelmiştir. 429 16. yüzyılın sonlarına doğru Osmanlı

ekonomisi hızla bozulmuştur. Uzayan ve ganimet getirmeyen İran ve Avusturya
harpleri, askere ulufe ve bahşişler, Amerika’nın keşfinden sonra değerli madenlerin

Avrupa kıtasına akmaya başlaması, kalpazanlık faaliyetleri devletin mali yükünü

arttırmıştır. 430 Derinleşen mali sorunlar karşısında III. Murad 1585’te Osmanlı
tarihinin en büyük tağşişini yapmıştır. 1580’lerin başında 100 dirhem gümüşten 450

akçe kesilirken, tağşişten sonra 100 dirhem gümüşten 850 akçe kesilmeye
başlanmıştır. Böylelikle akçenin gümüş içeriği % 44 azaltılmış, sultani ve düka

karşısındaki resmi değeri de 60’tan 120’ye düşmüştür. 431 1585 tağşişinden sonra 17.
yüzyılın ortalarına kadar akçe 0, 7 gramdan 0, 3 grama gerilemiştir. Bu dönemde

devlet yeterince bakır para üretememiş, bunun yerine piyasalarda Avrupa’nın altın ve

gümüş sikkeleri kullanılmıştır. 432 1585 yılında yapılan sikke ayarlaması sonuçsuz
kalınca 1589 tarihinde yeniden sikke ayarlamasına gidilerek 100 dirhem gümüşten

ağırlığı 0, 384 gram olan 800 akçe kesilmiştir. 433

Devletin mali sorunları 17. yüzyıl boyunca sürmüştür. Devam eden Osmanlı-

İran ve Osmanlı- Avusturya savaşları, değerli maden ve sikke kıtlıklarından dolayı
üretim ve ticaret hacmindeki dalgalanmalar ve 17. yüzyılın ilk yarısında görülen

Celali İsyanları Osmanlının ekonomik sorunlarını daha da derinleştirmiştir. 434

Devlet, yaşadığı önemli mali zorluklar sonucunda akçenin gümüş içeriğindeki
dalgalanmaları ve sikkelerin taklitlerinin çoğaltılmaması adına akçelerde 1600, 1618,

1624, 1640 yıllarında Tashih-i sikke (sikkenin düzeltilmesi) uygulamasını
gerçekleştirmiştir. 435 III. Mehmed döneminde 1600’de yapılan tashihle 100 dirhem

Sahillioğlu, Kuruluşundan XVII. Asrın sonlarına Kadar Osmanlı Para Tarihi Üzerine Bir
429
Deneme, s. 64.
430 Özcan, “Osmanlı Devleti’nde XVII. Yüzyılda Yapılan Sikke Tashihleri”, s. 239
431 Pamuk, Osmanlı İmparatorluğunda Paranın Tarihi, s. 147.
432 Erdem, “Osmanlı Para Sistemi ve Tağşiş Politikası: Dönemsel Bir Analiz”, s. 16.
433 Özcan, “Osmanlı Devleti’nde XVII. Yüzyılda Yapılan Sikke Tashihleri”, s. 256.
434 Alkan, Osmanlı Para Tarihinde Tağşiş, s. 220; Pamuk, Osmanlı İmparatorluğunda Paranın
Tarihi, s. 149.
435 Şevket Pamuk, “Osmanlı İmparatorluğunda Para 1326-1914”, Osmanlı İmparatorluğu Ekonomik
ve Sosyal Tarihi (1600-1914), C. 2, ed. Halil İnalcık ve Donald Quataert, Eren Yayıncılık,
İstanbul 2004, s. 1073.
64