Page 77 - muze

büyük boyutlu bütçe açığı vermeye başlamıştır. 453 Para ihtiyacını karşılamak ve

merkezî devleti güçlendirmek için 1808-1830 yılları arasında Osmanlı altınında 35,
gümüş kuruşta 37 defa tağşişe gidilmiştir. 454 1810 yılına kadar III. Selim ve daha

önceki yıllarda tedavülde olan altın ve gümüş sikkeler kullanılmıştır; fakat II.
Mahmud’un tahta geçmesiyle altın ve gümüş paraların ayar ve vezinlerinde sık sık

değişiklik yapılmaya başlanmıştır. 455 Kuruşun gümüş içeriği kimi zaman hızlı kimi
zaman yavaş şekilde azalmıştır. Gümüş miktarı 1808’de 5,9 iken 1831 tarihinde 0, 53

ile en düşük seviyeye indikten sonra, 1832- 1839 tarihlerinde 0, 94 grama çıkmıştır.

Tağşiş ile birlikte kuruşun diğer sikkeler karşısındaki kur değeri de düşmüştür.
Sultan II. Mahmud’un 32 yıllık saltanatı süresince hepsi birbirinden farklı

standartlarda on ayrı diziden oluşan 47 farklı gümüş sikke piyasaya sürülmüştür.
Bunların çoğu 1 ya da 5 paralık küçük sikkeler ile 2, 5 ve 6 kuruşluk büyük

sikkelerdir. II. Mahmud döneminde “zer-i mahbub, rumi, adli, hayriyye,
mahmudiye” isimleri ile farklı standartlarda altın sikkeler de basılmıştır. Fakat altın

sikkelerin tağşiş oranları gümüşlere göre sınırlı kalmıştır. Otuz yılda altın sikkelerin

değerli maden oranı %20 oranında azaltılmıştır. Bunun nedeni ise devletin tüm
ödemelerinin yalnızca gümüş kuruş cinsinden ifade edilmiş olmasındandır. Çünkü

altın sikkelerin tağşişi devlete gümüş sikkelerde olduğu kadar fazla yarar

sağlamamıştır. 456 Para piyasaları açısından Osmanlı Devleti’nin son yüzyılında kalp
sikke denilen sahte paralar çoğalmıştır. Kalp sikkelerin miktarı o kadar artmıştır ki

ortaya çıktıkları piyasalarda parasal istikrarı bozacak seviyeye ulaşmıştır. Bunun için
devlet çeşitli ağır cezalar uygulayarak kalpazanlık faaliyetlerinin önüne geçmeye

çalışmıştır. 457

Sultan Abdülmecid zamanında yaşanan savaşlar ve isyanlar, yabancı devletlere

verilen ticari imtiyazlar, Tanzimat Fermanı ile gerçekleştirilecek reformlar için
gerekli olan ilave ekonomik kaynaklar Osmanlı ekonomisi üzerinde büyük bir yük

oluşturmuştur. Yabancı devletlerden de borç bulunamayınca para ihtiyacını

karşılamak için ilk defa “kaime” denen kâğıt para çıkarılmıştır. 458 1840 yılında
piyasaya sürülen kaimeler 500 kuruş değerinde olmuştur. Sultan Abdülmecid,

453 Pamuk, Osmanlı İmparatorluğunda Paranın Tarihi, s. 204.
454 Açıkgöz, “Osmanlı Para Politikasında Reform Çabaları: 1800-1844 Dönemi Üzerine Bir
Değerlendirme”, s. 376.
455 Öztürk, “Genel Hatlarıyla Osmanlı Para Tarihi”, C. 10, s. 813.
456 Pamuk, Osmanlı İmparatorluğunda Paranın Tarihi, s. 211.
457 Öztel, “Osmanlı Para Piyasasında Tedavüldeki Kalp Sikkeler (1811-1919)”, s. 2.
458 Damalı, Osmanlı Sikkeleri Tarihi, C. 9, s. 3038.
68