Page 75 - muze

guruş, kâmil guruş” gibi isimlerle tedavül edilmiştir. 442 Osmanlı Devleti mangır

basımından sağladığı gelirlerden destek alarak Avrupa’nın büyük sikkelerine benzer
sikkeler basmaya başlamıştır. İstanbul darphanesinde 1690 yılında basılan büyük

sikkeler “cedid (yeni) zolota” adıyla piyasaya sürülmüştür. Yeni sikkeler %60
gümüş, % 40 bakırdan oluşmakta, ağırlıkları İslam dirhemi üzerinden

belirlenmekteydi. Bu sikkeler 6 dirhem ya da 19, 2 gram ağırlığındaydı. Daha sonra
bu sikkelerin farklı ağırlıklardaki çeşitleri basılmaya başlandı. Yeni para düzeninde

Osmanlı kuruşu 40 para veya 120 akçeye denk tutulmuştur. Bu sikkeler 20,0 gram

ağırlığında ve %60 gümüş içermekteydi. Zolotalar ise 90 akçe ya da 30 paraya eşit
kabul edilmiştir. 1720’lerin başında kuruş, zolota ve 20 paralık sikke orta ve büyük

işlerde, 1, 5, 10 paralık sikkeler günlük işlerde kullanılmıştır. Akçeler ise paranın
üçte biri duruma düşmüş ve çok değersizleşmiştir. Bundan dolayı hesap birimi

görevini akçe yerine para görmeye başlamıştır. 443

18. yüzyılın ilk yarısı Osmanlı para politikası için genişleme dönemi olmuş,

önceki dönemlere oranla yüzyılın sonuna kadar istikrarlı bir şekilde devam etmiştir.
Anadolu ve Balkanlarda bulunan gümüş madenlerindeki üretim artışı bunda etkili

olmuştur. Maden artışı sikke üretimine de yansımıştır. 444 H. 1203-1222 (M. 1788-

1808) tarihleri arasında maden ocaklarından darphaneye getirilen 105 ton civarındaki
gümüşten 14.913.952 kuruş basılmış ve bundan 7. 338.820.5 kuruş gelir elde

edilmiştir. Basılan kuruşlar %51 ayarında, 4 dirhem ağırlığındaydı. H. 1223-1239
(M. 1808-1824) tarihleri arasında ise ocaklardan darphaneye yaklaşık 54 ton gümüş

getirilmiş, bundan farklı ayar ve ağırlıklarda sikkeler basılmıştır. 445 Kuruş ve

kesirleri 19. yüzyıla kadar yalnızca İstanbul’da darp edilmiştir. 17. yüzyılda Osmanlı
Devleti’nde sultani ve eşrefinin darbına son verilmiş, 18. yüzyılda sultani yerine

“tuğralı, cedid İslambol, Zer-i Mahbub, fındıklı” gibi çeşitli altınlar üretilmeye
başlanmıştır. Osmanlı 1760 yılından sonra Rusya ile savaşa girerek elindeki mali

kaynakları kullanmıştır. Ancak yaptıkları küçük tağşişlerle bu dönemi atlatmayı

başarmıştır. 1757’de III. Mustafa döneminde, 26 gram ağırlığında olan kuruşun içine
15, 6 gram gümüş konurken, 1774’te 18,2 gram ağırlığındaki kuruşun içine 11, 4

442 Atar, “XVIII. Asır Fetva Mecmuaları Işığında Osmanlı’da Tedavül Aracı Olarak Kullanılan
Paralar”, s. 71.
443 Pamuk, Osmanlı İmparatorluğunda Paranın Tarihi, s. 175.
444 Yılmaz, “Osmanlı Sikkelerindeki Değer Değişiminin Topluma Yansımaları”, s. 178.
445 Bölükbaşı, “1788-1825 (Hicrî 1203-1240) Dönemine Ait Bir İcmâl Defterine Göre Darphanenin
Maden Temin ve Sikke Darp Faaliyeti”, s. 99.
66