Page 41 - 1-4_2

Amasya Tarihi 1-4. Cilt Hüseyin Hüsâmeddîn YASAR

yasa" kelimeleri üzerinde durmuştur. Arap tarihlerinde ve genel araştırmalarında,
silsilenamelerde "Tûrân" soyun dilleri ve kılıkları itibâriyle dokuz anara ayrıldığını belirterek

bunları tek tek açıklamış, bu dokuz anardan türeyen bütün Turan kabilelerinin hepsini saymak

mümkün olmasa da millet veya oymak olan Türk boylarını alfabetik olarak sıralamıştır.
Bunlardan Amasya Sancağı’nda daha çok Guz, Tagar, Çerkes, Lâz, Gürcî, Becenek, Koman

vesâ'ir Uygur kabilelerinin yoğunlukla yerleşmiş olduklarını belirtmiştir. Guz kelimesinin
Oğuz Han’dan geldiği ve Oğuz Han’ın ulu Türk manâsında olan "Türkmen" lakabıyla da iştihâr

etdiği için bütün evlâdına "Türkmenler" dendiğini belirterek 24 Oğuz boyunun isimlerini ve
anlamlarını tek tek açıklamıştır. Çerkeslerin, Gürcülerin kökenlerini irdelemiş, Türklerin eski

dinleri ve adlarından dolayı Türklerden geldiğini iddia ettiği 24 peygamberin isimlerinin

kökenlerini açıklayarak bu iddiasını ispat etmeye çalışmıştır. Türklerin İslamiyet’i kabulü ve
Amasya Sancağı’nın Amasya, Erba'a, Havza, Zünnûn, Zeytûn, Zile, Osmâncık, Gelgirâs,

Köprü, Gümüş, Lâdik, Mecîdözü, Merzifon kazâlarından müteşekkil olduğu H. 1254 (1838-
1839)’de tamamlanan nüfus sayımına göre müslüman ve gayrimüslim erkek nüfus miktarını

vermiştir. Toplam 202.246 Müslüman nüfûsun üçte birinin Oğuz Hân neslinden yani Türkmen
olup üçte birinin yarısı Tatar, Kumuk, Lezgi, Nogay ve diğeri yarısı Çerkes, Kürt ve diğer üçte

birinin de Gürci, Laz olduğu tahmininde bulunmuştur.

Birinci fasılda Amasya’daki Turani yönetimleri izah etmeye başlamıştır. Turani bir

kavim olarak değerlendirdiği Hititler’in Amasit Oymağı’nın Amasya ile irtibatını dil ve tarih

bağlamında irdelemiştir. İkinci fasılda Îrânîlerin ve daha sonra Îrânîlerin bakiyyesi ve Pon
hükümdarları demekle meşhûr olan Mihridâdlar’ın Amasya’da iktidarları ve yöneticilerini ele

almıştır. Üçüncü fasılda Roma Devleti zamânında Amasya'nın idâresi ve yöneticilerini,
dördüncü ve beşinci faslı biribirinden ayırmak mümkün olmadığı için beraber ele alındığını

belirterek Tûrânîler’in, Romalılar’ın, Îrânîler’in, Arablar’ın Amasya’da idareleri hakkında bilgi

vermektedir. Altıncı fasılda Türkler'in öz yurdu olan Amasya Sancağı’nda Togânîler’in yani
Dânişmendîler’in ortaya çıkışı ve burayı idaresi anlatılmaktadır. Bu dönemden itibaren artık

yöneticilerin ayrı başlıklar altında isimleri açılarak anlatılmaya başlanmıştır. Yedinci fasılda
Selçûkluların kökenini ve bu dönemde Amasya’yı idare eden yöneticiler ile onların döneminde

Amasya’da vuku bulan olayları, (Amasya’yı etkileyen Baba İshak hadisesi gibi olaylar dikkat

çekicidir), sekizinci fasılda Amasya’da Moğol etkisini, Moğollar tarafından Amasya’ya
me'mûr edilenleri ve Selçuklular zamanında buraya yönetici olarak tayin edilenleri, Amasya'da

Selçuklu hakimiyetini Moğol idarecilerinin Amasya’da harekâtını ve hâssaten Amasya’daki

38

40