Page 564 - 1-4_2

Amasya Tarihi 1-4. Cilt Hüseyin Hüsâmeddîn YASAR
Hüseyin Hüsâmeddîn YASAR

Hoca Ahmed Paşa, birâderzâdesi olup hânesinde misafir bulunan Rumeli Kazaskeri
Hocazâde Abdullah Efendi’nin istifasıyla Mısır kazâsını talep ve kabulüne tavassut ederek
yeğenini bir badireden kurtardı.
Çünkü Sadr-ı a’zam Tabanıyassı Mehmed Paşa’nın tahrîkâtıyla Abdullah Efendi’nin
aleyhinde ba’zı tertîbâta Abdullah Efendi muttali‘ olduğu anda hayatından ümidini kesmişdi.
Çünkü Sultân Murâd’ın sağı solu yoktu. Ufak bir hatasıyla yahut birinin si‘âyesiyle büyük
başları kestiriyordu. [76]
Amasya’nın ulemâ ve şuarâsından Hocazâde Abdullah Remzi Efendi tanzim eylediği bir
kasîde ile te’lîf etdiği Kasîde-i Bürde Şerhi’ni, Şeyhzâde Abdî Efendi de medhiyesini Sultân
Murâd’a takdîm ederek iltifat ve ihsanlara mazhar oldular.
Cumâdelâhirenin yirmi dördüncü Salı günü Sultân Murâd sabahleyin Amasya’dan
hareketle Gelgiras’a gitdi. Buradan kalkıp Hacı Hamza kasabasına vardığı anda Amasya
Mütesellimi Ömer Bey’in celbini irade edib recebin ikinci günü Çerkes menzilinde yetişen
bîçârenin boynunu vurdurdu fakat sebebi bir türlü anlaşılamadı. 640 [77]
Sultân Murâd’ın Amasya Mütesellimi Ömer Bey’in celb ve idâmından sonra Yörgüç
Paşazâde Mustafa Bey Amasya mütesellimi oldu. Ömer Bey’in emlâk ü emvâli bâ-fermân-ı âli
Sivas’tan gelen Defterdâr Ebû Bekir Efendi tarafından müsâdere ve fürûht edilerek esmânı
İstanbul’a gönderildi. Yetim ve muhtaç bir halde kalan bir kerimesiyle oğlu Osmân Çelebi’ye
bir hânesi kaldı. Bunlara yevmiye verildi.
Ramazânın gurresinde Müftü Şeyh Ya’kûbzâde Mustafa Efendi’nin azline binâen kibâr-
ı müderrisînden Dursunzâde diğer Mustafa Efendi Amasya müftüsü ve Sultâniye müderrisi ve
zilka’dede Şeyhî Bey’in ref‘iyle Şâtır Ali Ağa kethüdâyeri oldu.
1046 senesi muharreminde hey’et-i sâbıka ber-karar olup saferde Amasya Beyi Elkâs
Bey hasmı olup Sultân Murâd’a fevkalâde hulûl eden Emîr Gûne oğlu Yûsuf Paşa, Tahmasp
Kulu Hân si‘âyesiyle ma‘zûl olduğundan Amasya sancağı Trablusşam Beylerbeyi Mustafa
Paşa’ya tevcîh edildi.

Mustafa Paşa
Amasyalıdır. “Hacı Efendizâde” demekle meşhûr el-Hâc Mehmed Efendi’nin
mahdûmudur. 1046 senesi saferinin on birinde Amasya mutasarrıfı olup [78] geldi. Pek müsin
olduğundan kethüdâsı olan birâderzâdesi Sarı Mehmed Ağa, Amasya mütesellimi oldu.
Cumâdelûlâ gurresinde Kadı Hasan Efendi’nin müddet-i örfiyyesi bitdiğinden Bayram
Efendizâde el-Hâc Hızır Efendi Amasya kadısı oldu. Harpten gelen Keyvanzâde Hızır Bey
mahkemeye müracaatla hemşiresi Nâzenîn Hanım’ın ref‘inden Hızır Paşa mütevellîsi oldu.
Cumâdelûlâ ortalarında Mütesellim Sarı Mehmed Ağa’nın tecâvüzkârâne harekâtı a‘yân
ve halkı dilgîr eylediğinden azliyle kethüdâyeri Şâtır Ali Ağa Amasya mütesellimi olup halka
sükûn geldi.

640 Şu tafsilatı Enderun Sefernâmesiyle Cihâdnâme ve Tezkire-i Abdî’den aldım. Sefernâme, Sultan Murâd’ın
Revan Seferine azîmet ve avdeti ve vakâyi‘ini günü gününe muhtasar bir takvim gibi zabteden bir târihçedir.
Maiyetinde bulunan Enderun Ağaları tarafından zabt ve tahrir edilmiştir. Bu sefernâmeyi Evkâf mahzeninde bulup
not etmiştim. Cihadnâme de bu tarzda daha muhtasarca yazılmıştır. Bunu da Lâleli Kütüphânesinde (1068)
numarada buldum. Bunda Sultan Murâd’ın Tokat ve Amasya’ya gelip gitmesi şöyle kaydedilmiştir: “Yevm-i
erbi‘â Tokat’ta oturarak bir gün. Yevm-i hamîs İnepazar. Yevmü’s-sebt Turhal. Yevmü’l-ehad cumâdelâhire 20,
Eski İnepazar. Yevmü’l-isneyn cumâdelâhire 21, menzil-i Amasya saat 7. Yevmü’s-sülesâ menzil-i Gelgiras …”
Görülüyor ki, Sefernâme’nin zabtıyla Cihadnâme’nin kaydı arasında fark vardır. Sefernâmenin zabtı ve tafsilatı
Abdî Efendi’nin Tezkiresindeki kaydına muvâfık görüldüğünden tercih edildi. Çünkü Sefernâme, sefere me’mur
olan Enderun ağaları tarafından müşâhedâta müstenîden yazılmıştır. Vecîhî, Hasan Beyzâde, Fezleke, Naîmâ
târihlerinde bu tafsilata, hatta Sultan Murâd’ın Amasya’ya uğradığına dair nesne yoktur. Yalnız Veliyyüddin
Efendi Kütüphânesinde mevcut Edirneli Hasan Efendi’nin (Nuhbe-i Ahbâr) adlı eserinde Sultan Murâd’ın Revân
Seferinden avdetinde Amasya’ya uğradığı iki kelime ile yazılmıştır. Evkâf mahzeninde bulduğum 1046 târihli
maliye defterinde “Sâbık Amasya Mütesellimi Ömer Bey’in çiftlik pahası akçe 10.000” kaydı Sefernâmeyi tasdik
etmektedir.
861
563