Page 683 - 1-4_2

Amasya Tarihi 1-4. Cilt Hüseyin Hüsâmeddîn YASAR
Amasya Tarihi Cilt: 4

uğraşacak vakti yokdu. Derebeylerin en yamanı Rus imparatorunun şarkî Anadolu'ya musallat
etdirdiği Canikli Oğulları'ydı.
Mütesellim Abdullâh Bey'in yanında söz anlamaz Lazlar ve Gürcüler'den mürekkeb bir
[180] kuvve-i mühimme vardı. Amasya a'yânının bu kuvvete karşı koyacak ne kuvvetleri ne de
cesâretleri yokdu. Bundan dolayı Abdullâh Bey, Tayyâr Bey'in her istediğini, her zulmü
pervâsız yapıyordu.
Ulemânın nefyinden sonra ders-i âm Canikli Hasan Efendi Sultâniyye müderrisi,
Fazlıoğlu Feyzullâh Efendi mahkeme kâtibi oldu. Amasya kadısı Abdurrahmân Efendi,
hâdiseyi şeyhü'l-islâma kemâl-i te'essürle yazıp arz etdiği gibi menfî ulemâ da müsteşâr-ı
saltanat olan Amasyalızâde Hacı İbrâhim Efendi'ye sûzişle yazıp istimdâd etmişlerdi.
Ramazân ibtidâsında müftülük mürâselesi Mahmûd Efendi'ye geldiği hâlde isti'fâsında
ısrâr ve ihtifâ eylediğinden Kara Müftüzâde Vâzıh Mustafâ Efendi yine Amasya müftüsü oldu.
Amasya a'yânından muhâlifler gizlice bir mahzar-ı umûmî tertîb edip İstanbul'da dîvân-
ı hümâyûna takdîm ve feryâd etdiler. Bunu haber alan mütesellim Abdullâh Bey, mahzarı tertîb
ve imzâ edenleri tahkîk ve taharrî ederek ta'kîbât yapıyordu.
Şevvâlde nakîb Molla Bâlîzâde Hacı Hasan Efendi, mahzarı imzâ etdiğinden dolayı azl
ile Lâdikli Mustafâ Efendi nakîb oldu. [181] Lâkin İstanbul'dan aldığı evâmir ve tenbîhât-ı
şedîdeden müte'essir olan Trabzon vâlîsi Battâl Hüseyin Paşa oğlu olacak Tayyâr Mahmûd
Bey'e âlimlerin derhâl Amasya'ya gönderilmesini yazdı ve gönderildi.
Şevvâlin sonlarında dâru'l-hadîs müderrisi Handânoğlu Şirîn Alî Efendi vefât
eylediğinden Samsun'dan yeni gelen Soruklu Hacı Alî Efendi yine müderris oldu. Merhûmun
Hasan Ağa, Hüseyin Ağa adlı iki oğlu ma'rûfdur.
Zilka'de evâ'ilinde mütesellim Abdullâh Bey, Samsun'a çağırılıp yerine Mikdâd
Paşazâde Hasan Bey Amasya mütesellimi olarak gönderildi. Hasan Bey on sekiz yaşında idi.
Amasya'ya geldikde Şîrîn Alî Efendizâde Hâfız Hasan Ağa'yı kendisine kethüdâ,
Soruklu Hacı Alî Efendi'yi mu'allim, Zeyneloğlu Ömer Efendi'yi musâhib, Kapancıoğlu Hacı
Süleymân Ağa'yı da vekilharç nasb ederek işe başladı. Bu esnâda müftülüğe intihâb edilip kabûl
etmeyen Mar'aşlı Hacı Mahmûd Efendi vefât edip yerine Erzincânî Hacı Evliyâ İbrâhim Efendi
Halfet Gâzî müderrisi oldu.
1215 muharremi ibtidâsında Arap Hüseyinoğlu Hacı Ömer Ağa mütesellim kâ'im-
makâmı oldu. Vâzıh Mustafâ Efendi yine müftülükden kaldırılıp yerine Âkifzâde Abdurrahîm
Efendi Amasya müftüsü oldu. [182]
Saferde, Sultâniyye müderrisi yapılan Canikli Hasan Efendi'nin vefâtıyla selef-i
mağduru Oluslu Hacı Osmân Efendi müderris oldu. Nefy edilen âlimler birer sûretle taltîf
edilerek gönülleri alınıyordu.
Safer evâ'ilinde Tayyâr Bey'in başında toplanan kuvvetden devletçe istifâde etmek üzere
pederi Battâl Hüseyin Paşa'nın iltimâs ve ricâsıyla uhdesine vezâret rütbesi tevcîh ve Mısır
harbine me'mûr olmakla serî'an kapısı halkıyla azîmeti emr ve te'kîd edildi.
Tayyâr Mahmûd Paşa vezîr olunca Amasya a'yânından Özlü Yûsuf Ağa bin Mustafâ
Bey'i silahdârı ve delilbaşısı ve "bevvâb-ı kemâl-hâne-i irfân-ı zamânım" diyen Sultân Bâyezîd
medresesi bevvâbı şu'arâdan Mehmed Nedîm Efendi dîvân kâtibi olarak cemâziyelâhirde
İstanbul'a gitdi. Orada Rumeli eşkıyâsıyla harbe me'mûr olup Edirne'ye gönderildi. Amasya'dan
aldığı kuvvete Amasya kâ'im-makâmı Hacı Ömer Ağa başbuğ olmuşdu.
Receb ibtidâsında Hasan Bey'in kethüdâsı Şîrînoğlu Hâfız Hasan Ağa Amasya kâ'im-
makâmı oldu. Çünkü Hasan Ağa'nın küçük kardeşi Hüseyin Ağa çukadâr-ı şehriyârî idi.
Şa'bânda Amasyalı Gürcüzâde Osmân Paşa'nın oğlu Ahmed Kâmil Bey'e mîr-i mîrânlık
[183] verildi. Zilka'de evâ'ilinde Erzurum vâlîsi olan Battâl Hüseyin Paşa'nın yerine oğlu
Tayyâr Mahmûd Paşa Trabzon vâlîsi, Amasya ve Canik muhassılı, Karahisâr-ı Şarkî mutasarrıfı
olarak nüfûzu artdı.

664

682