Page 313 - 6-8

Amasya Tarihi Cilt: 7
Amasya Tarihi 6-8. Cilt Hüseyin Hüsâmeddîn YASAR

Abdülkerîm Efendi imâm ve hatîb olduysa da on sekiz gün sonra vefâtıyla mahdûmu es-Seyyid
Mehmed Emîn Efendi imâm ve hatîb oldu.
1196’da Mehmed Emîn Efendi de vefât edib mahdûmu es-Seyyid Abdulbâki Efendi
imâm ve hatîb oldu. Ancak bu da 1204’de bilâ-veled-i zükûr vefât eylediğinden imâm ve hitâbet
âhara verildi. Bunların hepsine de Kayyımzâdeler dendi. [157]

İsmâil Paşa-Abdulcelilzâde
Amasyalıdır. Esbak Musûl mütesellimi Amasyalı Abdülcelil Ağa bin el-Hâc Hüseyin
Ağa bin Abdülcelil Efendi’nin ikinci mahdûmudur. Pederiyle beraber Musûl’a gidip orada
tavattun etdi. Büyük birâderi el-Hâc Mehmed Ağa’nın mütesellimliğinde Musul Gümrük Emîni
oldu.
Bu münâsebetle orada nüfûz ve servet edinip 1133’de birâderinin vefâtında Musul
mütesellimi ve baş a’yânı oldu. İran muhârebâtı esnâsında büyük hizmetleri sebk eylediğinden
1139 senesi cumâdelûlâsında Musul Beylerbeyi oldu.
İki yıldan ziyâde Musul vilâyetini hüsn-i idâre edib 1141 senesi evâhirinde vefât etdi.
Âlim, Arab diline fevkalâde vâkıf, sahî, hânedân idi. Bir kızı Rabia Hânım’ı birâderzâdesi
Hüseyin Bey’e tezvîc ederek bütün servet ve nüfûzunu dâmâdına bıraktı.

İsmâil Ağa-Helvacı el-Hâc
Amasyalıdır. Gökmedrese Mahallesi ahâlîsinden Mehmed bin [158] Hasan oğludur. Genç
iken Enderûn Sarayı’na girip Helvahâne-i Hâssa’ya çırağ edildi. Orada tâ’lim ve terbiye
edilerek tefeyyüz edib Helvacılar kethüdâsı oldu.
Fakat Helvacıbaşı İbrâhim Ağa’yı gücendirdiğinden onun şikâyetiyle 1115’de cülûs
vak’asını müteâkıb sipâhilik timârı verilerek Amasya‘ya gönderildi. Amasya a’yânından
Müezzinbaşızâde el-Hâc Abdî Ağa’ya dâmâd olup 1122’de Rusya harbine gitdi.
Purut Muhârebesi’nde yararlığı görüldüğünden terakkîyâta mazhar olarak birkaç defa
Amasya kethüdâyeri, 1127’de Zile ve 1129’da Tokat voyvadası ve Amasya beytü’l-mâl emîni
oldu. 1131’de bade’l-azl Amasya’ya gelip 1132’de meclis-i a’yân a’zâsı oldu.
1135’de Merzifon voyvadası, 1139’da baş a’yân olup Amasya sancâğı idâresini
kabzasına aldı. Sabık baş a’yân ve mütesellim Gürcüzâde el-Hâc İbrâhim Beyle araları açıldı.
1141’de bütün Sivas eyâleti cizyedârı oldu. [159]
1141 senesi gurre-i şevvâlinde Amasya Sancağı mütesellimi olup Gürcüzâde Hacı
İbrâhim Beyle Yeğenzâde Osmân Bey’in muârazâtına ma’rûz kaldığından 1142 senesi
saferinde bir takım şikâyetler üzerine ma’zûl ve Yeğenzâde Osmân Bey mütesellim oldu.
Bundan dolayı şu a’yân ile araları fevkalâde açılıp müdhiş ve kanlı bir münâzaa çıktı. Bu
nizâın halli için Anadolu vâlisi Köprülüzâde Abdullah Paşa Amasya‘ya gelip tahkîkâta başladı.
1143 senesi evâilinde gelen fermân-ı âlî üzerine kanlı vak’aya sebebiyyet veren a’yânın
herbiri birer tarîke nakledildiği esnâda Diyarbekir’e gönderildi. 1144’de afv ve ıtlâk edilerek
Amasya’ya avdet etdi. 1145’de maiyyetine aldığı gönüllülere başbûğ olarak İran harbine gidip
İrânîlerle muhârebe ederken 1147’de vefât etdi. Müdebbir, zâbit, şedîd bir hânedân idi. Oğulları
Mehmed, Abdullatîf, Hasan Ağalara ve evlâdına Helvacıoğulları dendi. [160]
Mehmed Ağazâde Haseki İsmâil Ağa ve Abdî Ağa, Abdullatîf Ağazâde İsmâil Ağa,
Hasan Ağazâde Hasekî Seyyid Hüseyin Ağa yeniçeri ricâlindendir. Abdî Ağa evlâdından
Helvacızâde Hacı Abduş Efendi 1328’de vefât etdi. Mahdûmu Hasan Şevki Efendi’dir. Bu da
1351’de vefât etdi.

İsmâil Efendi-Kara Ders-i âm
Diyarbekirlidir. Ali oğludur. Orada tahsîl-i ulûm edib Amasya‘ya geldi. Burada
İkincizâde Abdullah Sânî Efendi’den ikmâl-i tahsîl ederek ders-i âm olup ulemâ ve a’yân
arasında iştihâr etdi.

312