Page 363 - 6-8
P. 363
Amasya Tarihi Cilt: 11
Amasya Tarihi 9-12. Cilt Hüseyin Hüsâmeddîn YASAR Amasya Tarihi 9-12. Cilt Hüseyin Hüsâmeddîn YASAR
Amasya’da türbesi ve vakfı defterlerde mukayyed ise de türbesi bulunamadı. Erbâb-ı hayır ve Târihimizin birinci bâbında mufassalan tercemesi yazılan Emîr-i müşârün-ileyh Hacı
diyânetden idi. Şâdgeldi Paşa, âlim, kâmil, fâzıl, gâyet âdîl, muktedir, pek siyasî, kerîm, munsıf, müdebbir bir
hükümdâr idi.
Şâdgeldi Paşa-Emîrü’l-Hâc, Seyfeddin Şehzâdeleri, Seyyideddin Mehmed, Fahreddin Ahmed, Musliheddin Mustafa beylerdir.
Amasyalıdır. Meşâhîr-i ümerâdan Sivas ve Karaman ve havâlîsi emîri olan Kürtoğlu el- Kerîmelerinden Safa Paşa Hâtun, Ma’sûme Hundî Hâtun, Bula Şâh Hâtun, Cihan Şâh Hâtun
Hâc Kutlu Şâh’ın ikinci mahdûmudur. Buna “Hacı Şâdgeldi Pâdişâh” da dendi. Takrîben 722 ma’lûm olabildi. Bunlardan her birinin türbeleri, vakıfları olduğu münâsebetle taharriyâtdan
sene-i hicriyyesinde Amasya’nın cenûbunda kâin Kâyı Kürtler Çiftliği’nde doğdu. anlaşıldı. [9]
Vâlidesi Sultân Tâceddin Altûnbâş Selçûkî kerîmesi olup “Hundî Şâh Hâtun” demekle Hacı Şâdgeldi Paşa siyâsî ve iktisâdî sahalarında pek yüksek bir varlık gösterdi.
meşhûr idi. [5] İbtidâ Amasya kâdı’l-kudât’ı Mevlânâ İmâdeddin Ömer bin el-Hâllâtî’den Amasya’da yaptırdığı darbhânede kendi nâmına sikke bastırdı. Hutbe okutdu, kağıthâne
mukaddimât-ı ulûmu görüp sonra Mevlânâ Şemseddin Mehmed es-Sagîr en-Nahcuvânî, yaptırdı, güzel ve zarîf kağıtlar çıkardı. Hükûmetin ticâretini yükseltdi.
Mevlânâ Şerefeddin Mehmed el-Herevî, Mevlânâ Bahâeddin Mehmed el-Kübrevî gibi efâzıl-ı Zamân-ı hükûmetinde Amasya emâreti, Küçük Asya’nın ortasında gâyet medenî parlak
ulemânın dârü’l-ifâdelerinde ikmâl-i tahsîl etdi. bir hükûmet idi. Hayfâ ki Kadı Burhan’ın ihtirâsât ve tezvirâtı böyle parlak bir emâreti yâr
Cedd ü pederi Kayseriyye emîri oldukları esnâda Kayseriyye ulemâsından da istifâde edib başına getirmişdi.
Kadı Burhaneddin Ahmed Kayserî ile orada buluşdu. Pederi Hacı Kutlu Şâh sâyesinde nâil-i Hacı Şâdgeldi Paşa’nın nâmına basılmış olan sikkelerden bir tânesi Köprü kazâsında
emâret olup 757 hudûdunda Kayseriyye Beyi olarak parladı. hâkim iken elime geçmişdi. Gümüş ve şeklen murabba’ idi. Hayfâ ki Amasya harîkinde
760’da Eratnâ Hânzâde Ca’fer Bey Kayseriyye’de emîr olduğu esnâda Amasya emîri hânemden eşyâyı çıkardığım esnâda zâyi’oldu.
olarak sene-i mezbûre şevvâlinde vatanına geldi. Pederinin i’lân-ı istiklâlinde “Şâhzâde” Müşârün-ileyhin Amasya’da Halfet Gâzi Türbesi karşısında kâin Kadı Çeşmesi üzerinde
unvânıyla nüfûz ve ikbâli artıp müstakillâne emâret etdi. nâmı mahkûk olması sâyesinde kabri, terceme-i hâli, sülâlesi yıllarca devam eden
762 senesinde pederi ve birâderi Şehâbeddin Ahmed Şâh Karamanlıların harbinde araştırmalardan bulunabildi. Bundan dolayı Kadı Burhan nâmına yazılan “Bezm ü Rezm” ve
maktûlen vefât etdikleri cihetle Amasya’da mevkii sarsıldı. Halfetzâde Emîr Şücâeddin Amasya Hükûmeti meydana çıkarıldı. [10]
Süleyman Bey’in galebesiyle Amasya emâretinden çekilip Turhal’a [6] gitdi. Amcası Hacı Şâdgeldi Paşa’nın dört mahdûmundan dört kol sülâlesi türedi. Sırası geldikçe her
Şerefeddin Doğan Şâh’a dehâlet etdi. biri yazılır. En son nesli es-Seyyid Mehmed Şâhid Bey bin es-Seyyid el-Hâc Abdullah Bey bin
Burada etrâf beylerini kendisine celb ve istimâlet ederek Amasya beylerinden Abdî Bey bin el-Hâc Osmân Bey bin Ömer Paşa’dır. Bunun tercemesi karîben yazılır.
Torumtayzâde Siraceddin Mehmed Bey’in müzâharetiyle Amasya’ya döndü. Kaynar Toz toprak altında kalmış adı unutulmuş olan müşârün-ileyhin türbesini ben meydana
mevkiinde Halfetzâde Süleyman Bey’i ve tarafdârlarını harben mâğlûb ederek 763 senesi çıkardım. Târihimizin birinci ve üçüncü ciltlerinde seng-i mezârında mahkûk olan yazılarda
evâilinde Amasya’ya muzafferâne girdi. Bu defa i’lân-ı istiklâl ederek Amasya emîr-i kebîri ve kitaplarda yazılmış olan vasıfları yazılıydı. Burada tekrâra hâcet yokdur.
hükümdârı oldu. Beylerbeyi unvânıyla iştihâr etdi. Hacı Şâdgeldi Paşa ve evlâd ve ahfâdı Amasya’nın medâr-ı iftihârı olmuşlardı.
Amasya havâlîsinde kendisine muârız olan beyleri iktidâr ve adâleti sâyesinde dâire-i Sülâlesinden nice vüzerâ, ümerâ, ulemâ çıkdı. Bulabildiklerim târihimizde yazıldı. Amasya
inkiyâdına alıp Tokat, Çorum, Samsun, Sinop, Amasya vilâyetlerinden müteşekkil bir hükûmet hükûmeti saltanat-ı Osmâniye’ye tâv’ân ve rızâsıyla iltihâk eylediğinden sülâlesi mükerremâne
vücûda getirdi. Amasya şehrini merkez-i hükûmet ittihâz etdi. yaşadı.
İç kale nâmıyla meşhûr olan Amasya’nın İçerişehri şarkında kâin ve mağaraların önünde
bulunan sarayda ikâmet edib şâhâne yaşadı. Sarayının mukâbiline tesâdüf eden Yeşilırmak’ın Şâdgeldi Bey-İkinci
cenûb sahîlinde güzel bir câmi-i şerîf ve yanında dârü’l-ilim unvânıyla bir medrese [7] yaptırdı. Amasyalıdır. Hacı Şâdgeldi Paşazâde Devâtdâr Ahmed Paşa’nın büyük mahdûmudur.
Yukarı Kale’de kâin sarayı da pek muhteşem olup yazın bu sarayda ve kışın aşağı Ceddinin zamân-ı emâretinde [11] doğdu. Amasya ulemâsından tahsîl-i ulûm ederek yetişdi.
sarayında ikâmet ederek ulûm ve maârifin neşrine çalışdı. Etrafta meşhûr olan ulemâyı Pederinin zamân-ı vilâyetinde nâil-i ikbâl olup Amcası Musliheddin Mustafa Bey’in
Amasya’ya celb ederek onların maîşetlerini te’min edib Amasya’yı muazzam bir dârü’l-fünûn vilâyetinde Bursa’ya celb edildi.
haline koydu. Akrabâsından Yahşi Beyzâde Bâyezîd Paşa’nın kerîmesiyle izdivâc edib 804’de Topal
Bu sûretle yirmi yıl kadar Amasya’da hükûmet edib evâhir-i emâretinde Kadı Timur’un Bursa’yı istîlâsında Amasya’ya geldi. Kara Devletşâh’ın Amasya vâlîliğinde
Burhaneddin Kayserî kendisine muârız bir vaziyet aldığından aralarında bir kaç defa muhârebe Amasya’nın başına geçip muhâlefet ve mumâ-ileyhin şehre duhûlüne mümânaat etdi.
oldu. Cümlesinde galebe ederek Kadı Burhan’ın Amasya üzerindeki ihtirâsâtını kırmışdı. Nihâyet Timur Hân’ın hafîdi Kara Mehmed Sultân’ın Amasya’ya vürûdunda pek çok
Çünkü Kastamonu hükümdârı Bâyezîd Bey’in kerîmesini oğlu Ahmed Paşa’ya tezvîc muhâberât ve muhâverâtdan sonra 805 senesi rebîülevvelinde Amasya emîr-i kebîri olarak
ederek müşârün-ileyh ile akd-ı musâhere etdiği gibi Ankara’yı zabt eden Osmanlı pâdişâhı “Emîr-i kebîr Şemseddin Şâdgeldi Bey” unvânıyla Kutlu Şâh sülâlesinin Amasya’da beşinci
Sultân Murâd-ı Evvel ile akd-ı ittifâk ederek Kadı Burhan’a karşı mevkiini tahkîm etmişdi. emîr-i kebîri tanındı.
Karahisâr-ı Şarkî emîri Melik Ahmed Bey’i de dâire-i inkiyâdına almışdı. Buna halk arasında “İkinci Şâdgeldi Bey” dendi. Ancak Bâyezîd Paşa Amasya
Ancak hasmı olan Kadı Burhan kendisinin istiklâl [8] ve inkişâfına sâhib-i tercemeyi havâlîsinde dolaşan ve Amasya emâretini elde etmeye çalışan derebeylerin çokluğu ve
mâni’-i kavî gördüğünden bir takım tezvîrâta kıyâm ederek beyleri kendi tarafına celb etmek dâmâdının nüfûz ve kuvvetini bunların def’ine kâfî göremediğine binâen Çelebi Sultân
için sâhib-i tercemeyi ümerâ ve halk arasında küçük düşürecek âdîlikleri irtikâb etdi. Mehmed’in Amasya’ya da’vetini tavsiye etmişdi. [12]
Bu sûretle aralarında açılan muhârebede askerinin bir kısmı olan Kara Tatar, Kadı Burhan Amasya a’yânı ve emâret erkânı bu tavsiyeyi pek muhikk görmekle Bolu’da bulunan Şehzâde
tarafına geçdiğinden ve ba’zı ümerânın da hıyânetinden dolayı 783 senesi ramazanında harben Çelebi Sultân Mehmed’i Amasya’ya da’vet ve müşârün-ileyhin vusûlünde Amasya emâretinden
maktûl olup cesedi Halfet Gâzi Türbesi mukâbilinde kâin türbesinde defnedildi.
358 359
362
