Page 51 - muze

uygulanırken 1696 tarihinde altın sikkelere de vurulması Osmanlı para tarihinde

önemli bir olay olmuştur. 284

Zer-i Mahbub

“Sevilen altın” anlamına gelen zer-i mahbub, ilk defa II. Mustafa zamanında

basılmış bir tür altın sikkedir. 285 Sikke üzerinde padişah tuğrası bulunduğu için “yeni
tuğralı, cedîd eşrefî, tuğralı” gibi isimler de verilmiştir. İstanbul’da basılan cedîd

eşrefîler Mısır’da da basılınca karışıklığı ortadan kaldırmak adına bu altın sikkeler
zer-i mahbub olarak anılmaya başlamıştır. 286

Zer-i mahbub altınları 106 dirhem saf altına 4 dirhem alaşım katılarak, 110
dirhem altından 100 adet cedid eşrefi sikke darp edilmiştir. Fakat Mısır’da dirhem

3,07 gram standardında olduğu için 115 dirhemden 100 altın sikke bastırılarak Mısır

ve Kostantiniye altın standartları eşitlenmiştir. Zer-i Mahbub altınları 20-22 mm.
çaplılara ek 26-29 mm. arasında kesilmiş geniş alınlı olarak iki farklı boyutta darp

edilmişlerdir. 287

III. Ahmed döneminde (1716) 24 halis ayarda, yarım miskal (12 kırat=2, 60

gram) ağırlığında, 18 mm. çapında “İstanbul zer-i mahbubu” adı verilen yeni altın
sikkeler basılmıştır. Bu sikkelerin önceki zer-i mahbub altınından farkı darp yerinin

Kostantiniye yerine İslâmbol yazmasıdır. I. Mahmud döneminde basılan altınların
ayarları binde 952’ye azaltılmış, cedîd zer-i mahbublar 110 paraya (330 akçe) eşit

tutulmuştur. 1770 tarihinden sonra altın sikkeler piyasadan kalkmaya başlayınca,

alışverişler beyaz akçeyle yapılmaya başlanmıştır. Bu durumun fiyat artışlarına
neden olması üzerine zer-i mahbubların değeri 120 paraya çıkarılmıştır. I.

Abdülhamid döneminde zer-i mahbublar ayarı 21’e düşürülmüş, değeri 140 paraya
çıkarılmıştır. III. Selim döneminde ise ayarı 17’e indirilmiştir. IV. Mustafa

zamanında zer-i mahbubların hem ayarı düşürülmüş hem de sultan Abdülmecid

zamanına kadar sikke üzerinde darp yeri olarak tekrardan Kostantiniye yazmaya
başlamıştır. II. Mahmud döneminde altın fiyatları yükselmiştir. Bunun üzerine

İstanbul zer-i mahbubu 6,5 kuruş, yarımı ise 3 kuruş değerinde tutulmuştur.

284 İbrahim Artuk, “Cedid Eşrefi”, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, C. 7, Türkiye Diyanet
Vakfı Yayınları, İstanbul 1993, s. 210.
285 Atar, “XVIII. Asır Fetva Mecmuaları Işığında Osmanlı’da Tedavül Aracı Olarak Kullanılan
Paralar”, s. 69.
286 İbrahim Artuk, “Zer-i Mahbub”, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, C. 44, Türkiye
Diyanet Vakfı Yayınları, İstanbul 2013, s. 281.
287 Damalı, Osmanlı Sikkeleri Tarihi, C. 6, s. 1930.
42