Page 254 - 1-4_2

Amasya Tarihi 1-4. Cilt Hüseyin Hüsâmeddîn YASAR
Hüseyin Hüsâmeddîn YASAR

Osmânlılar'ın zîr-i idâresinde bulundukları hâl-i hâzıra kadar yaşamak için böyle
mecbûriyetlere tesâdüf etmedikleri göz ile görünecek hakâyık-ı bâhiredendir.
Rûmlar, Ârîler'den Rûm bin Nîtî evlâdı olup Yûnânîler ile karâbet-i ırkıyyeleri vardır.
Pek çok vekâyi'-i târîhiyyeden dolayı Rûmlar, kurûn-ı ûlâda Hititler'in taht-ı hâkimiyyetinde
bulunan Anadolu kıt'asına ibtidâ müste'men şeklinde hicret ederek Ak ve Karadeniz
sevâhilinde meskûn olmuşlar idi.
Bu hicret mu'ahharan Roma devletinin nüfûzunu Anadolu kıt'ası üzerinde te'sîs etmiş
olmakla Hitit ve Îrân devletlerinin kuvvetleri za'fa mübeddel olduğu esnâda kıt'a-i mezkûrenin
iç taraflarına doğru intişâr etmişlerdir.
Kurûn-ı ûlâdan beri Türkler'in sılası ya'nî muhterem anayurdu olan Anadolu kıt'asını
Rûmlar yedi yüz sene kadar çiğnedikden sonra [106] gasbın harâreti zâ'il olarak sâhib-i aslîsine
i'âde etmeğe mecbûr oldukları hâlde dîn ve milletlerini Türkler'in insâniyyeti sâyesinde
muhâfaza etdiler.
Fakat Rûmlar ve Ermenîler bilâd ve kasabâtda ikâmet ederek nevâhî ve kurâda meskûn
olan Becenekler'in, Kumânlar'ın her türlü iktisâbından te'mîn-i servet etmekle hâ'iz oldukları
nüfûz-ı hükûmet sâyesinde bunları Hristiyân etmişler idi.
Mu'ahharan bu Hristiyân olan Becenekler'den, Kumânlar'dan Ortodoks olanları
Rûmluğa ve Gregoryen olanları da Ermenîliğe temsîl edilmiş oldukları münâsebetle müslim
Türkler'in Anadolu'ya vürûdunda Becenekler'den, Kumânlar'dan ba'zıları kabûl-i İslâm ederek
Türkler'e ve bâkîleri de Ermenîler'e ve Rûmlar'a karışdılar. Binâ'en-aleyh zamânımızda
Erzurûm, Sivas, Trabzon vilâyâtı kurâsında meskûn ve Ermenî, Rûm diliyle mütekellim ve
Hristiyân gördügümüz köylüler umûmen Rûm ve Ermenî olmayıp Hristiyânlığı kabûl eden
Ermenî dilli Becenekler ve Rûm dilli Kumânlar'dan ibâretdir.
Hele göçebe hâlinde ve İslâm şeklinde bulunup da yakın vakitlere kadar Türk diliyle
mütekellim ve müslim adıyla müsemmâ oldukları hâlde elekçi tâ'ife-i Pûşiyân dediğimiz
Becenekler'in cehâletlerinden bi'l-istifâde bizim gafletimiz derecesinde Ermenîler'in gayreti bu
bîçâre Türkleri Ermenî hesâbına kayd ederek Hristiyân göstermeleri bize bir numûne-i ibret
olmalıdır.

Amasya Sancağı Amasya, Erba'a, Havza, Zünnûn, Zeytûn, [107] Zile, Osmâncık,
Gelgirâs, Köprü, Gümüş, Lâdik, Mecîdözü, Merzifon kazâlarından müteşekkil olduğu 1254'de
ikmâl edilen tahrîr-i umûmîde nüfûs-ı zükûrunun bâliğ olduğu mecmû'u şudur:
Amasya Sancağı'nın nüfûs-ı umûmiyyesi:
Müslim: 44560
Kıbtî: 65
Ermenî: 6350
Ma'denci Rûm: 416
(Yekûn): 51391

Şu nüfûs-ı zükûra bir misli nüfûs-ı inâsın ilâvesiyle hâsıl olan netîce-i umûmiyye dahi
şudur:

Müslim: 89120
Kıbtî: 130
Ermenî: 12700
Rûm: 832
Mecmû'-ı Nüfûs-ı Livâ: 102782

Hristiyân: 13662
Müslim: 89120

552
253