Page 573 - 1-4_2

Amasya Tarihi 1-4. Cilt Hüseyin Hüsâmeddîn YASAR
Amasya Tarihi Cilt: 4

Şâyân-ı dikkatdir ki, Vardar Ali Paşa’nın isyankâr hareketi, millete kan ağlatan, zimâm-
ı idâresini kadınların eline veren Deli Sultân İbrâhim’in delileri bile güldüren evâmir ve ahkâmı
aleyhine yapılmış bir ihtilâl idi.
Bu ihtilâl bayrağı altına koşanlar da, bir takım zalemenin zulüm ve kahrıyla inleyen
mağdurlardı. Ali Paşa, Tokat’a gelince maiyetindeki kuvvet pek ziyade artmış, muntazam bir
cemiyet-i ihtilâliyye şeklini almışdı.
Bundan dolayı Hüseyin Paşa, Girit Harbi’nden geldiği anda ihtilâlin ehemmiyetini takdîr
ederek tedârikâtını gördükten sonra kethüdâsı Hacı Efendizâde Sarı Mehmed Ağa ile İbşir
Paşa’nın ordusuna iltihak etmek üzere hareket etmişdi.
Vardar Ali Paşa, olanca kuvvetiyle rebîülâhirin evâilinde Amasya’ya geldi. Mütesellim
Sarı Ali Bey ile ba’zı a‘yân ve halk Vardar’ı istikbâl ederek lazım gelen mümâşâtı yaptı.
Samsunlular da Amasya’ya koşup mutasarrıfları Dilâver Paşa’dan ağır şikâyetler dermeyân ve
Vardar’ın cemiyetine iltihâk etdiler.
Ali Paşa, Amasya’dan kalkıp Gelgiras, Gümüş, Osmâncık, Hacı Hamza’dan Çerkeş’e
geldikte rebîülâhirin yirmi altıncı günü kendisine bir menzil kadar yaklaşan Hüseyin Paşa ile
Köprülü Mehmed Paşa’yı davet ve muvâfakatlarını almaya bezl-i gayret etdi.
Fakat her ikisi de cevab-ı red verdiğinden Vardar Ali Paşa, bunların üzerine yürüdü.
Paşaların kuvvetlerini perişan ve kendilerini esir etdi. [101] Hatta Ali Paşa, bunların ikisini de
i’dâm edecekti. Merhamet edib bırakmışdı.
İbşir Paşa, Hüseyin ve Mehmed Paşalar’ın inhizâm ve esâretlerini duyduğu anda bütün
kuvvetiyle gelip Vardar Ali Paşa’yı harben bozdu. Kendisini esir aldı. Paşaları esaretten
kurtarıp Ali Paşa’nın başını kesti. İstanbul’a gönderdi.
Hayfâ ki, Köprülü Mehmed Paşa, bu inhizam ve esâreti, Hüseyin Paşa’nın kasten yardım
etmediğine, Ali Paşa taraftarı olduğuna hamlederek İbşir Paşa’yı kandırdı.
Kezâlik Köprülü Mehmed Paşa, İstanbul’a karşı kendisini inhizam ve esaret töhmetinden
kurtarmak için vâlide kethüdası ve hâmisi olan Mimâr Kasım Ağa’ya yazdı. İbşir Paşa’nın da
vâkıayı Köprülü Mehmed Paşa’nın tasviri gibi arz etdi.
Bizzarûre çıkan irade üzerine kırk yıldan ziyade kazalarda imrâr-ı hayat ve
muhârebelerde vatana hizmet eden Koca Gâzi Hüseyin Paşa, kethüdâsı Sarı Mehmed Ağa,
hazinedârı Ali Ağa, silahdârı Yeniçerioğlu Hasan Ağa, Sarı Mehmed Ağa’nın kethüdâsı Türedi
Hüseyin Ağa, yok yere i’dâm edildi.
Kesilen şu mağdurların başları İstanbul’da “Bâb-ı Hümâyûn” pişgâhında Vardar Ali
Paşa’nın başı altında sırasıyla dizilip teşhir edilerek Deli Sultân İbrâhim’in mecnûnâne
ma’rifetleri, garazkârânın zâlimâne hareketleri [102] halka gösterilmiş oldu. İşte bunlar, Deli
Sultân’ın hal’ine efkâr-ı umûmiyeyi hazırladı.
İkinci bir zulüm olarak bu mağdurların bütün metrûkâtı müsâdere edilerek
hanümânlarının, yetimlerinin yürekleri dağlandı. Gâzi Hüseyin Paşa ile etbâı bu mücâzâta asla
müstahâk değillerdi. Köprülü Mehmed Paşa, kendi garaz ve nefsâniyeti uğruna bunları feda
etdi.
Bu mağdurların metrûkâtını kabza me’mûren dergâh-ı âlî çavuşânlarından Hakâlalı
Yûsuf Çelebizâde Mûsâ Ağa geldi. Mahlûl olan Amasya sancağı da Bolu Beyi Mehmed Zemân
Bey’e tevcîh edildi.

Mehmed Zemân Bey
İranlıdır. “Acem Zemân Bey” demekle meşhûrdur. Sultân Murâd’ın Revân’dan aldığı
yâdigârlardan biridir. 1058 senesi Cumâdelûlâsının yirmi yedinci günü Amasya beyi olup geldi.
Bu esnada Amasyalı Memikzâde Mustafa Efendi Anadolu Kazaskeri ve diğer Amasyalı
Sıdkı Mustafa Efendi de reîsü’l-küttâb olmuşdu. Zemân Bey’in zamanında Sultân Bâyezîd
İmareti Şeyhi Genceli Veli Bey oldukça bir nüfûz ve şöhret kazandı.

870
572