Page 454 - 6-8

Hüseyin Hüsâmeddîn YASAR
Amasya Tarihi 6-8. Cilt Hüseyin Hüsâmeddîn YASAR

863’de Şeyh Abdürrâhîm Çelebi’nin vefâtında yerine halîfesi Alî Çelebi geçdikde Sultân
Bâyezîd buna müstakillen bir zâviye binâ ve mesâlihine ba’zı mezâri-i cesîme vakf edib zâviye
şeyhi oldu. Osmâncık’da Koyun Alî Baba ile hayli musâhabât ve mukâlemât-ı sûfiyyesi cereyân
etdi.
Pîrî Baba, ahyânen Amasya’ya gelip meşâyih-i sûfiyyeyi ziyâret, anlarla ve hâssaten
Gümüşlüzâde Pîr Hayreddîn Hızır Çelebi ile musâhabet ederek kendisini tanıttı. Takrîben
879’da dâr-ı kudse intikâl etdi. Sultân Bâyezîd’in yapdırdığı türbesinde medfûndur.
Asrında kutbü’l-ârifîn denir, zâhid, gâyet müteşerri’, mu’tekad-ı enâm idi. Pîrî Baba’nın
hikâyât ve menâkıbını hâvî bir risâle görüldü. “Tandır-nâme” şeklinde yazılmış olan bu risâlede
hayli hikâyeleri vardır. Bu risâle ü reşahâta göre nisbet-i tarîkleri Hâce Yûsuf Hemedânî
Hazretlerine müntehîdir.
Çünkü şeyhi Mevlânâ Alâeddîn Alî Baba’nın şeyhi [629] Sadr-ı Atâ demekle meşhûr
Mevlânâ Sadreddîn Mehmed Gâzi, bunun şeyhî Hâce Zengi Atâ bin Hâce Tâceddîn Atâ bin
Abdülmelik Atâ bin Arslan Baba eş-Şâşî, bunun şeyhî Hâce Ahmed Yesevî ve bunun şeyhi de
Hâce Yûsuf Hemedânî’dir. Kaddesellâhü esrârahüm
876’da irtihâl etdiği Osmâncık’ta türbesi kapısında mahkûk olan Koyun Alî Baba ve
Buhârâ’da medfûn olan Mevdûd Baba ve Merzifon’da medfûn olan Pîrî Ahmed Baba müşârün-
ileyh Alî Baba’dan istifâza etdiklerinden üçü de pîr-dâşdır.
Hülâsa Pîrî Baba, akîdesi sağlam, zühd ü takvâda alem, müteşerri’ bir zâttır. Zâviyesinde
hayli zaman evlâd ü hulefâsı seccâde-nişîn-i irşâd olmuşlardır. Ancak 1008’de kıyâm eden
erbâb-ı ihtilâlin nüfûzu ile bu zâviye Bektâşî erenlerinin idâresine geçti.
Pîrî Baba’nın halîfesi Alî Baba dahî türbesi hâricinde medfûndur. Pîrî Baba’nın
evlâdından olduğu cihât defterlerinde mukayyed olan Abdî Dede bin Osmân Dede Köprülü
Mehmed Paşa’nın himmetiyle bu zâviyenin şeyhi ve mütevellîsi [630] olmuşdur.
Abdî Dede, Pîroğlu demekle meşhûr olup Pîrli de denirdi. Büyük mahdûmu Osmân Ağa
Merzifonî Kara Mustafa Paşa’nın yârânından idi. Mîrahûrlukdan beylerbeyi olmuşdu. Abdî
Dede’nin vefâtında ortanca oğlu Timur Baba şeyh ve mütevellî oldu.
1099 bâdiresinde Timur Baba’nın vefâtına binâen Abdî Dede’nin diğer oğlu Dervîş
Mehmed Baba şeyh ve mütevellî oldu. 1106’da bunun da vefâtıyla Abdî Dede’nin hafîdi Hacı
Alî Baba bin Hacı Pîrli Osmân Paşa şeyh ve mütevellî olarak ze’âmetten isti’fâ etdi.
1123’de Hacı Alî Baba, hükûmet işlerine karışdığından azliyle Himmet Baba bin Dervîş
Mehmed Baba şeyh ve mütevellî olduysa da birkaç mâh sonra Hacı Alî Baba şeyh ve mütevellî
oldu. 1124’de Hacı Alî Baba’nın vefâtıyla sâniyen Himmet Baba ve 1125’de bunun da vefâtıyla
oğlu Mehmed Dede şeyh ve mütevellî oldu.
1131’de Mehmed Dede’nin genç olması hasebiyle ref’ edilip Bektâş Baba bin Timur
Baba Şeyh ve mütevellî olup Pîrî Baba’nın [631] zâviye-i Nakşibendîsi, Bektâşî erenlerinin
ocağı oldu. Hacı Bektâş ocağına rekâbet etmeye başladı.
1141’de Bektâş Baba’nın ref’inden Durmuş Baba bin Hacı Alî Baba Tekke-nişîn olduysa
da 1143’de eş-Şeyh Bektâş Baba yine şeyh ve mütevvellî olarak i’ade-i ikbâl etdi. 1144’de yine
ref’edilip Durmuş Baba geldi. 1149’da bunun da vefâtıyla eş-Şeyh Bektâş Baba üçüncü defa
şeyh oldu.
1150’de Bektâş Baba da vefât etdi. Yerine dervişân-ı Bektâşî’den Hasan Baba şeyh oldu.
1165’de bunun bi’l-mecbûriye kasriyle Alî Baba bin Durmuş Baba şeyh ve mütevellî olup
1166’da Hasan Baba avdet ve 1177’de vefât etdi.
Bunun yerine sâniyen gelen Alî Baba’nın 1180’de ref’iyle Mehmed Baba bin Himmet
Baba’nın büyük mahdûmu Derviş Mehmed Baba ve 1181’de ref’iyle Alî Baba yine geldi.
1186’da vefâtıyla sâniyen Derviş Mehmed baba oldu. 1190’da bunun da vefâtıyla es-Seyyid
İbrâhim Baba Şeyh ve mütevellî oldu.
1191’de bunun ref’inden Derviş Mehmed Baba bin Hasan Baba [632] ve bir kaç mâh
sonra es-Seyyid İbrâhim Baba ve 1192’de yine ref’inden Dervîş Mehmed Baba Şeyh ve

453