Page 15 - 6-8

Amasya Tarihi Cilt: 9
Amasya Tarihi 9-12. Cilt Hüseyin Hüsâmeddîn YASAR
Hüseyin Bey-Devâtdâr Paşazâde el-Hâc
Amasyalıdır. Ümerâdan Hasan Bey bin Burak Bey’in mahdûmu kibâr-ı ümerâ ve
a’yândan olduğu halde 902 senesi rebîülevvelinde vefât etdi. Mahdûmu Hasan Bey’dir. Diğer
kibâr-ı ümerâ ve Meşâhîr-i âyândan Yörgüç Paşazâde Hüseyin Bey bin İsa Bey bin Yörgüç
Paşa da bu esnâda vefât etdi. Bunun da mahdûmu Hasan Bey olup ümerâdandır. Gâyet hüsn ü
kerîm idi. [13]
Diğer ümerâdan Türkmenzâde Hüseyin Bey bin İsa Bey de Amasya vâlîsi Şehzâde Sultân
Ahmed ümerâsından olup 903 sâline doğru vefât etdi. Pederi İsa Bey de ümerâdan olup
İnepazarlı Hamza Bey’in mahdûmudur.
Hüseyin Efendi-Emîr Çelebi
Amasya’nın Yenice karyesinde medfûn a’yân-ı sâdât-ı Hüseynîyyeden ve kibâr-ı
meşâyîh-i Nakşibendiyyeden es-Seyyid eş-Şeyh Sadreddîn Mehmed bin Hüseyin el-Horasânî
mahdûmudur. Amasya’da doğdu. Fuzalâdan tahsîl-i ulûm edib ders-i âm ve müderris-i be-nâm
olarak 905’de vefât etdi. Âlim, sâlih, pek muhterem bir zât idi.
Mahdûmu fuzâlâdan Emîr Ali Efendi olup 938’de vefât etdi. Bunun mahdûmları es-
Seyyid Hüseyin, Mehmed, Ahmed, Abdullah, Nimetullah Efendilerdir. Birâderleri mu’allîm-i
Sultânî ve Amasya müftüsü es-Seyyid Abdullah Efendi ve ulemâ-yı kudâtdan es-Seyyid
Mehmed Efendi ve diğer Amasya müftüsü Koca Emîr İbrâhim Efendi meşhûrdur. Es-Seyyid
Abdullah Efendizâde ilk nakîbü’l-eşrâf Emîrî Mahmûd Çelebi yukarıda geçti. [14]
Hüseyin Bey-Kazancızâde
Esbak Yeniçeri Ağası olup ma’zûlen Amasya’da vefât eden Kazancı Doğan Ağa’nın
mahdûmudur. Sultân Bâyezîd-i Sânî Amasya’da vâlî iken ma’iyyet-i ümerâsından olup
cülûsunda Canik, ba’dehû Çankırı Beyi olduğu halde 893’de Mısır harbinde isbât-ı vücûd etdi.
Ba’dehû 897’de Sivas Beyi oldu. 899’da Şehzâde Sultân Ahmed ma’iyyetine me’mûren
Amasya’ya gelip 907 sâline doğru vefât etdi. Kibâr-ı ümerâdan idi. Diğer ümerâdan Yörgüç
Paşazâde Hüseyin Bey bin Ali Bey bin İsa Bey bin Yörgüç Paşa da bu esnâda vefât etdi.
Mahdûmu Mustafa Bey’dir.
Hüseyin Ağa-Kapıağası
Boşnakdır. Sultân Bâyezîd-i sânî kölesi olup Amasya sarayında hüsn-i terbiye gördü. Âkil
ve bâliğ oldukdan sonra i’tâk edilib tefeyyüz ederek sultân-ı müşârün-ileyhin Amasya’da
kapıağası oldu.
Fevkalâde nüfûz ve servet sâhibi olup Şamlular [15] Mahallesinin şark-ı şimâlisinde
bağçeler içinde âli bir medrese ihyâ edib 888’de ikmâl etdi. Ba’dehû Amasya’nın ortasında
Yakut Paşa Bedestânı’nın ittisâl-i garbiyyesinde diğer bir bedestân inşâ ederek bu medresesi
mesâlihine 890’da vakf eyledi.
Buna kuyûd-ı vakfiyede “rikâbdâr-ı şehriyârî Hüseyin Ağa” denmişdir. Amasya’da
Argoma, Suluova nâhiyesinde Eymir karyesi vakıf malikânesi medresesi evkâfından olduğu da
yazılıdır.
Ba’dehû İstanbul’a gidip Babü’s-saade Ağası olarak nüfûz ve itibârını hüsn-i muhâfaza
etdi. İstanbul’da “Küçük Ayasofya” demekle meşhûr olan kiliseyi, minâre ve minber ve mihrâb
ilâve ederek câmi-i şerîfe tahvîl eyledi.
İstanbul kütübhânelerinde manzûrum olan “Kitabü’l-İşârât” zahrında “Kitabü’l-İşârât
vakafehu umdetü’l-müderrisîn Mevlânâ Ebû’l-Hayr bin Mehmed bin Ahmed el-Acemü’ş-
Şirvânî el-müderris bi-medreseti üsvetü’l-ümerâi’l-izâm ve umdetü’l-küberâi’l-fihâm Hazreti
Hüseyin Ağa bi-dâri’l-fazli Amasya sene semânin ve tis’i mie" ibaresinden müstebân olduğu
üzere 908’de ber-hayat olup sonra maktûlen vefât etdiği “Hadîkatü’l-Cevâmi”de yazılıdır.
4
14
Amasya Tarihi 9-12. Cilt Hüseyin Hüsâmeddîn YASAR
Bu zâtın Amasya’da medresesi ve bedestânı meşhûr olduğu münâsebetle tercemesi
yazıldı. Bu medrese, halk arasında Büyük Ağa Medresesi ve ulemâ beyninde “Medrese-i
Hüseyniye” demekle meşhûr [16] olup, kibâr-ı ulemâya tevcîh edilir ve yevmî altmış akçe
vazife verilirdi. 1293 tarihine kadar gâyet ma’mûr ve talebe-i ulûm ile meskûn olup son
müderrisi Şeyhzâde el-Hâc Hâfız Ali Efendi bin es-Seyyid eş-Şeyh Ahmed Rüşdi Efendi bin
es-Seyyid el-Hâc Abdullah Vecîhi Efendi idi.
Hüseyin Efendi-Mevlâna Merzifonî
Merzîfonlu Ahmed mahdûmudur. Amasya’da mukaddimât-ı ulûmu ahz ve tahsîl etdikden
sonra “ümm-i veled” demekle meşhûr Mevlâna Hüsameddîn Hüseyin Çelebi ile İstanbul’a
gidip orada müşârün-ileyhden ikmâl-i tahsîle çalışdı.
Fâzıl-ı müşârün-ileyhin Ayasofya müderrisliğinde muîd ve mülâzımı olup sonra ders-i
âm oldu. 885’de yazdığı Tefsîr-i Keşşâf’ın sonunda “Ketebehu’l-Fakîr Hüseyin bin Ahmed el-
Merzîfonî” diye imzâsı Veliyyüddîn Efendi kütübhânesinde görüldü.
Ba’dehû Edirne ve İstanbul’da müteaddid medreselere müderris, Rûmeli bilâdında nice
eyâlâta kâdı olup Sofya kazâsından ma’zûlen 915 senesinden sonra vefât etdi. Kibâr-ı kudât ve
ulemâdan bir zât idi. Bu esnâda Amasya a’yânından [17] Sofuzâde Hüseyin Çelebi bin Ahmed
Çelebi bin Mahmûd Çelebi bin muallim-i Sultânî Sofi Bâyezîd Çelebi de vefât etdi. Mahdûmu
Abdî Ağa çavuşân-ı dergâh-ı âlîden idi.
Hüseyin Efendi-Hocazâde el-Hâc
Amasyalıdır. Meşâhîr-i tüccârdan ve a’yân-ı memleketden Hoca el-Hâc Mustafa Çelebi
mahdûmudur. Amasya’da Müderris Abdî Çelebi gibi fuzâlâdan tahsîl-i ulûm edib 896’da ders-
i âm, 907’de Halfet Gâzi, 918’de Ayas Ağa Medreselerine müderris görüldü. Ba’dehû vefât
etdi. Meşâhîr-i ulemâdan idi.
Hüseyin Bey-Yörgüç Paşazâde
Amasyalıdır. Hasan Bey bin Ali Bey’in mahdûmudur. Şehzâdeliğinde Sultân Selîm Hâna
intisâb edib 896’da beraber Trabzon’a gitdi. Orada ma’iyyet ümerâsından olup cülûsunda
Hüdavendigâr ve 921’de Aydın sancâklarına mîr-livâ oldu.
923’de Mısır Seferine me’mûren gidip Mısır’ın akib-i fethinde Cidde Sancağı Beyi olarak
Mekke-i Mükerreme canîb-i âlisine [18] me’mûr oldu. Şürefâ ve a’yân-ı Mekkeyi in’âmât-ı
padişahî ile celb ve isti’mâlet ederek Cidde’yi hüsn-i idâre etdi.
926’da Yemen kıtasın feth ve istihlâsa me’mûr olup azimet edeceği esnâda Sultân Selîm
Hân’ın irtihâl eylediğinden te’hîr-i hareket etdi. 927’de Kanunî Sultân Süleyman’ın fermânıyla
Yemen kıt’asına gidip Hadide’ye çıkdı. Müstevlî-i Yemen olan Kemal Bey’i San’a’da tazyîk
ederek 928’de Yemen vâlîsi oldu.
Kendisinin adl ü sehâsı, fazl ü takvası bütün meşâyîh-i arâbân-ı teshîr edib Yemen
eyâletini dört yıl kadar bilâ-vukû’ât hüsn-i idâre ederek 932 senesi evâhirinde vefât etdi. Âlim,
fâzıl, müttakî, kerîm, kâmil, müdebbir bir zât idi.
Yeğeni Mustafa Bey, müsteşâr-ı umûru Hüseyin Çelebi, kâdısı Mevlânâ Mahmûd Çelebi
de ahlâk-ı hâmide ile muttasıf olduklarından Yemen eyâleti bunların hüsn-i idâresi sâyesinde
memâlik-i Osmaniyeden olmuşdu. Yemen müverrihi Ziyaeddîn Ahmed bin Mûsa el-Vasıtî
“Târih-i Manzûm”unda bunları bir lisan-ı şükrân ile [19] kayd etmekdedir.
Hüseyin Paşa –Devatdâr Paşazâde
Amasyalıdır. Ümerâdan Hasan Bey bin el-Hâc Hüseyin Bey bin Burak Bey’in
mahdûmudur. Sultân Selîm Hân-ı Evvel esdikâsından olup zu’amâdan oldu.
918’de Sultân-ı müşârün-ileyhin cülûsundan sonra Amasya Alay Beyi oldu. 920’de
Çaldıran Muhârebesi’nde ibrâz-ı şecâat eylediğinden mîr-livâ olup Celalî eşkiyâsının
5