Page 473 - 6-8
P. 473
Amasya Tarihi Cilt: 11
Amasya Tarihi 9-12. Cilt Hüseyin Hüsâmeddîn YASAR Amasya Tarihi 9-12. Cilt Hüseyin Hüsâmeddîn YASAR
Âdil Mustafa Efendi-Müftîzâde Ârif Mehmed Dede-Mevlevî
Merzifon müftüsü Kamlıklı Mustafa Efendizâde Abdurrahman Efendi’nin mahdûmudur. Mevlevî dervişlerinden Amasyalı Ahmed Dede’nin oğludur. Galata Mevlevîhânesi şeyhi
Amasya’da Iydîzâde Hacı Âkif Mustafa Efendi’den ikmâl-i tahsîl edib İstanbul’a gitdi. Tarîk Ankaralı İsmail Dede’nin himâyesinde tahsîl ve terbiye görüp Mesnevîhân olmuştu. Bayram
imtihânını kazandığı münâsebetle silk-i kudâta girip hayli kasabât ve bilâda kadı olarak iştihâr Paşa Amasya Mevlevîhânesi’ni binâ etdikde buranın şeyhi olarak Amasya’ya geldi.
etdi. Ba’dehû ihtiyâr-ı tekâüd edib 1188’de vefât etdi. Âmil, fâzıl, şâir bir zât idi. On bir yıl kadar icrâ-yı meşîhat edib 1058’de maktûlen vefât eden Amasya mutasarrıfı
Hüseyin Paşa’dan [370] dolayı azl ve gadredildi. İkinci defa İstanbul’a gidip ilm ü sinnine
Âdil Mustafa Bey-Türedizâde hürmeten Sultân Fatih Vakfı fuzalâsından yevmî otuz akçe vazîfe verildi. 1061’de vefât etdi.
Amasya eşrâfından el-Hâc Hasan Ağazâde Mehmed Sâdık Efendi’nin oğludur. Rüşdiye Âlim, kâmil, Arap ve Acem edebiyâtına vâkıf, şâir, natûk, mizacgîr idi. Mahdûmu Abdulbâki
mektebinde mukaddimât-ı ulûmu okuyup asker oldukda bölük emîni [367] olup İstanbul’da Dede’dir.
ba’zı zevâtın yardımıyla tabur kâtibi olarak Yıldız Sarayı’nın muhâfız taburlarına yerleşti.
1310’da yâverân-ı şehriyârî esvâb emîni olup on iki yıl kadar bu hizmette devam etdi. Ârif Mehmed Efendi-Dedezâde
Ba’dehû Alây emîni olarak aynı vazîfeyi îfâ ederek 1326’da meşrûtiyetin i’lânında binbaşı ve Amasya Mevlevîhânesi şeyhi Alâeddîn Dede’nin mahdûmudur. Pederinden tahsîl ve
Irak ordusuna me’mûr oldu. 1334’de Bağdat harbinde vefât etdi. terbiye görüp Konya’ya gitdi. Orada ikmâl-i tarîk edib İstanbul’da Yenikapı Mevlevîhâne şeyhi
oldu. Yıllarca burada îfâ-yı meşîhat edib 1137’de vefât etdi. Âlim, şâir, edebiyâta vukûfu
Ârif Çelebi-Sofuzâde mükemmeldi.
Amasya ulemâsından Sofu Mehmed Efendi’nin mahdûmu ve Hızır Çelebi birâderidir.
Asrı ulemâsından ikmâl-i tahsîl edib ders-i âm, İçeri şehirde Melik İsmail Gâzi Câmii vâizi Ârif Mehmed Paşa-Kasap Bekiroğlu
oldu. 875 yılından sonra vefât etdi. Âlim, zâhid idi. Amasya serdârı olup 1159’da vefât eden Kasap Hacı Ebûbekir Ağazâde Serdâr
Abdülhalîm Ağa’nın oğludur. Amasya yeniçerilerinden iken Rus muhârebesinde yararlığı
Ârif Ahmed Efendi-Kadızâde görüldüğünden Amasya serdârı ve 1211 vak’asında hizmeti sebk ederek çorbacı oldu. [371]
Meşâhîr-i kudâtdan Hâfız Ahmed Efendizâde Abdülbâki Efendi’nin mahdûmudur. Çünkü bu esnâda kul-kethüdâsı Amasyalı Kutoğlu Hüseyin Ağa yeniçeri ağası olmuştu.
Müfessir Hızır Efendi tilmîzlerinden Çorumlu Müftü Ahmed Efendi’den ikmâl-i tahsîl edib Sâhib-i terceme tab’ân mu’tedil ve gâyet mümtezic olduğundan ocak erleriyle kaynaşıp
kazâ nâibi, kasabâta kadı oldu. Şiir ve inşâda ve ta’lik yazısında mahareti olduğundan terfi’ Amasyalızâde Hacı İbrâhim Efendi’nin himmetiyle ma’lûm-i Selim Hânî olarak kethüdâları,
edilerek [368] 1131 yılından sonra vefât etdi. Kibâr-ı kudâtdan şâir bir zât idi. buradan muhzır ağası oldu.
Ba’dehû sırasıyla zâhirecibaşı, 1220 saferinde kul-kethüdâsı oldu. Ancak yeniçeri
Ârif Ahmed Ağa-Çorakçıoğlu Ağalığından Sadr-ı a’zam olan İbrâhim Hilmi Paşa’nın rakîbi olduğundan 1221 senesi
Amasya a’yânından Hacı Hasan Ağa’nın oğludur. Ebûbekir Paşazâde teşrifâtcı Âkif rebîülevvelinde ma’zûl ve şâbânında yeniçeri ağası Pehlivân İbrâhim Ağa sefere me’mûr
Bey’in dâiresinde terbiye görüp çukadârı oldu. Bunun irtihâlinde kâim makâm-ı sadr-ı âlî olmakla sekbânbaşı ve yeniçeri ağası vekili oldu.
Amasyalı es-Seyyid Mustafa Paşa dâiresine girip ağalarından oldu. Ba’dehû Paşa’nın kâim Ancak 1221 zilka’desinde rikâb-ı hümâyûn kâim makâmı olan Yenişehirli Mûsâ Paşa’nın
makâmlığında kapıcıbaşı olarak silâhdâr-ı şehriyârî Lâdikli es-Seyyid Abdullah Ağa’ya intisâb nüfûz ve ikbâli fevkalâde olduğundan buna mümâşâta mecbûr olarak Sultân Selim-i Sâlis’in
etmişdi. Müşârün-ileyhin azlinde Amasya’ya gönderildi. 1211’de vefât etdi. Hazret Pir İlyâs hal’inde Mûsâ Paşa’ya uymuş, ocak gayreti gütmüş, Dördüncü Sultân Mustafa’nın cülûsuna
mezârlığının garb müntehâsında medfûndur. lisânen yardım etmişdi.
1222 senesi rebîülâhirinde kâim makâm Mûsâ Paşa’nın azlinden az sonra bu da azledilip
Ârif Hasan Efendi-Hatîb Bursa’ya [372] ve buradan da istirhâmı üzerine Amasya’ya gönderildi. 1222 şa’bânında
Köprülüdür. Köprü’de mukaddimât-ı ulûmu görüp Amasya’da Payaslı Hacı Mehmed ve Caniklizâde Tayyar Mahmûd Paşa kâim makâm-ı sadr-ı âlî oldukda Amasyalı Gürcüzâde Hâfız
Soruklu Hacı Hâfız Ali Efendilerden ikmâl-i tahsîl etdi. Köprü’de ders-i âm ve Câmi-i Kebîr’e Ali Paşa mîr-i mîrânlıkla Çorum mutasarrıfı olduğu esnâda Çorum mütesellimi oldu.
hatîb ve Tâceddîn Paşa müderrisi iken Köprü müftüsü oldu. 1244’de vefât edib Tâceddîn Paşa 1222 senesi zilhiccesinde Hâfız Ali Paşa vezâretle Sivas vâlisi oldukda yerine mîr-i
Câmii garbında defnedildi. Meşâhîr-i [369] ulemâ ve fukahâdan idi. mîrânlıkla Çorum mutasarrıfı ve 1223 senesi rebîülâhirinde Akşehir sancağı mutasarrıfı ve
Akkirman muhâfızı olarak oraya gönderildi. 1223 senesi cumâdelâhirinde Osmanlı tahtına
Ârif Ali Efendi-Boluvîzâde oturan İkinci Sultân Mahmûd’un fermânıyla efendileri olan Mûsâ, Tayyar Paşaların i’dâmından
Amasya’da Mehmed Paşa Câmii vâizi Yakut Paşa vakfı mütevellîsi olan Bolulu Şeyh sonra şa’bânında bu da Akkirman’da i’dâm edildi.
İbrâhim Efendi’nin oğludur. Amasya ulemâsından ikmâl-i tahsîl edib pederinin irtihâlinde Şânîzâde Ataullah Efendi i’dâmını muhık göstermek ve Sultân Mahmûd’a yaranmak için
birâderleri Mehmed Emîn ve Ahmed Saîd Efendilerle müştereken Yakut Paşa mütevellîsi oldu. aleyhinde hayli sözler yazmış, hadd-ı zâtında becerikli bir adam olduğunu erbâb-ı dikkate
Ba’dehû silk-i kudâta girip hayli kasabât ve bilâda kadı oldukdan sonra 1179 saferinin on göstermiştir.
yedisinde vefât etdi. Bir kerîmesi Fâtıma Hânım tevliyet hissesine vâris ve mutasarrıf olmuştu. Müverrih-i meşhûr Cevdet Paşa Dördüncü Sultân Mustafa’nın cülûsuna sebeb-i müstakill
Birâderi es-Seyyid Ahmed Saîd Efendi de 1176’da vefât etdi. olan Kabakcı Mustafa’nın ve refîki habâseti olanların Sultân [373] tarafından taltîf edildiklerini
yazarken diyor ki:
“…Ve mumâ-ileyhim başbuğ ve serkerdeler’in refâkatlerinde bulunan on yedi çavuşa –
alâmerâtibihim- altmışar ve ellişer, kırkar akçe yevmiyeler tertip ve tanzîm olundukdan sonra
yamakların neferâtı dahî yirmişer akçe yevmîye istediklerinde Sekbânbaşı Arif Ağa:
468 469
472
