Page 28 - muze

Artuklu Dönemi (1102-1409) sikkelerinde İslam devletlerinin yazılı sikkelerine

karşın, bol miktarda resimli, özellikle insan figürlü sikkelerle karşılaşılmaktadır. Bu
dönem sikkelerini Grek, Roma-Bizans ve Sasani hükümdarlarının portreleri

süslemiştir. Beyler de Anadolu’ya geldiklerinde efsanelerini dinledikleri bu
insanlardan esinlenerek yeni yorumlarla kendi sikkelerini kestirmişlerdir. 129 Amid,

Harput, Mardin, Dünaysır, Hani ve Halep şehirlerinde kurdukları darphanelerde
Bizans tarzı portreli sikke kestirdikleri bilinmektedir. Bu da Antakya, Suriye, Urfa'da

bulunan haçlılarla komşu olmalarının bir sonucu olduğunu düşündürmektedir. 130

Artuklu Dönemi sikkelerinde Yıldız formlu olanlar çok fazla rağbet görmüştür. 131

Memlükler (1250-1517), altın, gümüş ve bakır sikke basmışlardır. Mısır ve

Suriye topraklarında hüküm sürmüş Memlükler’in Bahri kolu Türk kökenlidir. Türk
Memlükler’in ilk hükümdarı olan Şecerüddürr’ün nadir altın sikkeleri Kahire’de

basılmış olan H.648 tarihini taşır. 132 Şecerüddürr’ün bastırdığı dinarlarda küçük yaşta
ölen oğlu Halil’in adı geçmektedir. El-Melikü’z-Zâhir Rükneddin Baybars dönemine

ait bakır ve altın sikke ortasına yerleştirilmiş aslan figürü dikkat çekicidir. 133 Başka
hiçbir Memlük sultanı tarafından benimsenmemiş olan bu figürün, Baybars’ın

Türkçede parsların reisi gibi bir anlam ifade eden ismini temsil etmek üzere

kullanıldığı bilinmektedir. 134 1403 tarihinde Memlükler’in para sisteminde büyük bir
değişim olmuştur. Bu değişimden sonra bakır sikkeler paranın hâkim formu haline

gelmiştir. Ancak zamanla bakır sikkelerin ağırlığının azalması ve değerlerinin
bozulmasıyla bakır dirhem birimi tek bir felsi karşılayamaz olmuştur. 135 Memlük

darphaneleri arasında Kahire, İskenderiye, Dımaşk, Halep, Hamas ve Trablus

bulunmaktadır. 136

129 Ramazan Uykur, “Artuklu Türkmenlerinin Sikkelerinde Görülen İktidar ve Güç Sembolü
Hükümdar Portreleri”, Erdem İnsan ve Toplum Bilimleri Dergisi, S. 59, 2011, s. 171.
130 Gündegül Parlar, “Orta Çağ Figürlü Sikkelerinin Taşıdığı Anlamlara Bir Bakış”, Türkiye Bilimler
Akademisi Kültür Envanteri Dergisi, S.13, 2015, s. 14.
131 Gündegül Parlar,”Orta Çağ’da Anadolu’da Hüküm Süren Beyliklerin Sikkelerinin Karakteristik
Özellikleri”, 38. Uluslararası Asya ve Kuzey Afrika Çalışmaları Kongresi, Ankara, 10-15 Eylül
2007, s. 2486.
132 Tekin, “Başlangıcından Türkiye Cumhuriyeti’ne Kadar Türk Devletlerinin Sikkeleri”, C. 5,
s. 414.
133 Artuk ve Artuk, İstanbul Arkeoloji Müzeleri Teşhirdeki İslami Sikkeler Kataloğu, C. I, s. 254.
134 Hayrunnisa Turan, “Kudüs’teki Memlûk Türk Devleti Armaları (Renkler)”, Belleten, 83/298,
2019, s. 892.
135 Ali Mıynat, “Ortaçağ İslâm Dünyasında Sıradışı Bir Para Birimi: Bakır Dirhemler”, Tarih
Araştırmaları Dergisi, 38/66, 2019, s. 202.
136 Tekin, “Başlangıcından Türkiye Cumhuriyeti’ne Kadar Türk Devletlerinin Sikkeleri”, C. 5,
s. 414.
19