Page 26 - muze

portreleri, atlı süvari tasvirleri, çift başlı kartal tasvirleri, tavşan, kuş, aslan ve güneş

tasvirleri oluşturmaktadır. 113 Selçuklu resimli sikkelerin en tanınmışı “Şir-i Hurşit
(aslan-güneş)” kabartması bulunanlardır. Sikkelerdeki süvari, aslan-güneş ve tahtta

oturan sultan figürleri bolca kullanılmış, sultanı at üzerinde gösteren model Türklerin
en fazla sevdikleri ve uyguladıkları resim olmuştur. 114 Güneş ve ay sembollerinin

koruyucu anlamlar taşıdıkları tılsımla, uğurla ve nazarla ilgili kompozisyonlar olarak
kullanıldıkları düşünülmektedir. 115 Bitkisel ve geometrik süslemeler yazı

aralıklarında, tepeliklerde, zemini doldurma tarzında veya kompozisyonu

tamamlayıcı unsur olarak uygulanmıştır. 116 Sikkelerde kullanılan geometrik
geçmelerin dekoratif amacının yanı sıra bereket, hükümdarlık simgesi olma

özellikleri de vardır. Selçuklu mimari sanatında da sıkça kullanılan geçmelerin
sikkelerde yansıma bulması çağının bulunduğu tasavvufi düşüncelerden ve sanat

etkileşimlerinden kaynaklanmaktadır. 117

Büyük Beylikler ya da Anadolu Devletleri şeklinde tanımlanan beyliklerin darp

ettirdikleri paralarda, bazı beyliklerin yerleşim alanlarında etkin olan Asya
geleneğiyle birlikte Orta Asya sikke geleneği devam ettirilmiştir. Bazı bölgelerde ise

Hıristiyan, Süryani, Rum ve Musevi olan halkın sayıca üstünlüğe sahip olması

sebebiyle sikkelerin üzerinde Roma-Bizans dönemine ait figür ve ağırlık ölçüleri
kullanılmış, diğer yüzde hâkim olan sınıfın dili olan Arapça tercih edilmiştir. 118

Dânişmendliler Dönemi’nden (1071-1178), Aynüddevle, Nâsırüddin
Muhammed, Nizâmeddin Yağıbasan, Melik Şemseddin İsmail, Melik Zünnun,

Zülkarneyn, Malatya Emiri Muhammed ve Fahreddin Kasım’a ait sikkeler günümüze
ulaşmıştır. 119 Dânişmendliler’in sadece bakır sikke bastırdıkları bilinmektedir.

Sikkelerinde Yunanca yazılara ve Hıristiyanlığa ait motiflere, hükümdar portrelerine
yer vermişler, ele geçirdikleri bölgelerdeki halkın kullandığı mevcut sikke birimleri

113 Teoman ve Teoman.“Malatya’da Basılmış Danişmendli ve Anadolu Selçuklu Sikkeleri”, C. 5,
s. 64.
114 İzmirlier, “Anadolu Selçuklu Sikkeleri”, s. 103.
115 Gönül Öney, Anadolu Selçuklu Mimari Süslemesi ve El Sanatları, Türkiye İş Bankası Kültür
Yayınları, Ankara 1988, s. 159.
116 Sezai Arık, Kayseri Arkeoloji Müzesinde Bulunan Bir Grup Anadolu Selçuklu Sikkeleri, Erciyes
Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Kayseri 2018, s. 234.
117 Gündegül Parlar, “Anadolu Selçuklu ve Beylikler Dönemi Sikkelerinde Görülen Geçme
Motifleri”, Türkler Ansiklopedisi, C. 7, Yeni Türkiye Yayınları, Ankara 2014, s. 921.
118 Mustafa Kalkan, “Ortaçağ Anadolu Devletlerine-Beyliklerine Ait Yeni Bulunan Numizmatik
Materyaller”, Türk Tarihi Araştırmaları Dergisi, 5/1, 2020, s. 93.
119 Teoman ve Teoman, “Malatya’da Basılmış Danişmendli ve Anadolu Selçuklu Sikkeleri”, C. 5,
s. 50.
17