Page 23 - muze

Eyyûbîler (1169-1524) dinar, dirhem ve fels bastırmışlardır. Bu dönemde sikke

basma hakkı esas olarak devletin başındaki hükümdarda olmasına karşın, bazı
durumlarda veliahtlar da sikke bastırabiliyordu. Ancak altın sikke basma hakkı yalnız
88
devletin başındaki Mısır sultanlarına aitti. İlk altın sikke Selâhaddin Eyyûbî
89
tarafından (569/1174) bastırılmıştır. Esas itibariyle Eyyûbi altın sikkeleri
İskenderiye ve Kahire’de basılmıştır. Bunun yanında Selâhaddin Eyyûbi gümüş ve
bakırdan oluşan sikkeler de bastırmıştır. Selâhaddin devrinde asıl ticari hayatın dinar

üzerinden döndüğü, gümüş dirhem ve bakır felslerin ise günlük ihtiyaçlarda

90
kullanıldığı bilinmektedir. Eyyûbi sikkelerinin ana özelliklerinden biri ön yüz
yazılarının el-İmam, arka yüz yazılarının ise el-Melik ile başlamasıdır. Bunun

dışında Sultan, Allah’ın ve dinin yardımcısı, imam, mü’minlerin emiri, fetih babası,
dine bağlı gibi unvanlar kullanmıştır. Sikkelerin arka yüzünde bir geleneğin ve

91
inancın etkisiyle süregelen kelime-i tevhid yerini almaktadır. Selâhaddîn Eyyûbî
566 (1170) yılında son Fâtımî halifesi el-Azad’ı tahttan indirip, Abbâsî halifesi el-

Müstedî adına hutbe okutmuş ve kendisine halife tarafından “Muhyî devlete Emîrü’l-

Mü’minîn” (Halifenin devletine hayat veren) unvanı verilmiştir. Bu tarihten sonra
Selâhaddîn, egemen olduğu bölgelerde adına darp edilen sikkelerin çoğunda bu

92
unvanı kullanmıştır.
Büyük Selçuklu Dönemi’nde (1037-1157) ilk sikke, Sultan Tuğrul Bey

zamanında H. 433 (M.1041-1042) de Nişapur şehrinde basılmıştır. Bu sikkede, çok
93
belirgin bir şekilde İran (Samanî) ve Abbâsî sikkelerinin etkileri görülmektedir.
Sikkelerin iki yüzünde bulunan bir orta alan yazısı ve onu kuşatan çevre yazısı

görülmektedir. İslami sikkelerde sık karşılaşılan Kur’an-ı Kerim’den ayetler,
94
besmele ve dualar bu dönem sikkelerinde de kullanılmıştır. Büyük Selçuklu
Dönemi sikkelerinin ön yüzlerinde, Kelime-î Tevhid, zamanın halifesinin adı,

88 Necla Dursun, “Mardin Müzesi Örnekleri Işığında Eyyûbi Sikkeleri”, Selçuk Üniversitesi Sosyal
Bilimler Enstitüsü Dergisi, S. 42, 1 (Prof. Dr. Fuat Sezgin Özel Sayısı), 2019, s. 88.
89 Tekin, “Sikke”, C. 37, s. 181
90 Ramazan Uykur, “Salâhaddîn Yûsuf Bin Eyyûbî’nin Mardin Müzesi’nde Bulunan Sikkeleri”,
Manisa Celal Bayar Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 16/1, 2018, s. 417.
91 Dursun, “Mardin Müzesi Örnekleri Işığında Eyyûbi Sikkeleri”, s. 88.
92 Ramazan Uykur, “Anadolu Medeniyetleri Müzesi’nde Salâhaddîn Eyyûbî’ye Ait Nadir Bir Bakır
Sikke”, Karadeniz Uluslar Arası Bilimsel Dergisi, 37/37, 2018, s. 117.
93 Kenan Çetin, "İran’dan Anadolu’ya Selçuklu Paraları (Selçuklu Sikkelerinin Özellikleri ve
İran’dan Anadolu’ya Görülen Değişiklikler", A.Ü. Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Dergisi, S. 29
(Prof. Dr. Zeki Başar Özel Sayısı), 2006, s. 183.
94 Nihal Acıoğlu, Bandırma Arkeoloji Müzesi’ndeki İslami Dönem Sikkeler, Çanakkale Onsekiz
Mart Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Çanakkale
2020, s. 7.
14