Page 60 - muze

2.2.4.1. Darphane Daireleri

Sultan Abdülmecid döneminde gerçekleştirilen yenileşme hareketinden sonra

sikke darbı için darphanelerde müdüriyet, muhasebe, kitabet ve encümenin
bulunduğu idari kısım ile çeşni, çerhhane (çarkhane), sikkehane, ağırtma, sikkegen,

teksirhane, müze, kazan, tamirhane, kefçe (kepçe) dökümhane gibi çeşitli dairelerin

bulunduğu atölyeler oluşturulmuştur. 335

Kefçe atölyesi, darphaneye gelen madenlerin girişiyle ilgilenmekteydi. Bu
bölümde terazi, kasa, altın -gümüş mahzenleri ve defter kalemi bulunurdu. 336 Çeşni

dairesi darphaneye gelen madenlerin kontrolü yapar ve ayarını tespit ederdi. Çeşni

memurunun onayından geçmeyen madenler üzerinde hiçbir işlem yapılamazdı.
Ardından madenler dökümhaneye gönderilirdi. Dökümhaneye gelen altınlar 1500-

1800 derecede, gümüşler ise 1000 derece ısıda eritilip külçe haline getirilerek

buradan darphanenin en büyük bölümü olan çerhhaneye gönderilirdi. Çerhhanede
külçeler “hadde” adı verilen tel çekme makinesinden geçirilirdi. 1.5 m. boyunda 5

cm. eninde İnce levha haline getirilen teller, istenilen sikkenin büyüklüğüne göre pul
şeklinde kesilirdi. Kesilen pullar çerhhanede bulunan mizancılar tarafından tartılarak,

ağırlığı eksik veya fazla olanlar ayrılıp tekrar eritilmesi için dökümhaneye
gönderilirdi. Ağırlığı tam olan pulların kenarları kenarcı tarafından makineden

geçirilirdi. Çerhhanede işlemi tamamlanan pullar ağırtma dairesine gönderilirdi.

Ağırtma dairesinde pullar kızgın fırında tavlanır, zac (demir sülfat) ile ağırtılır,
talaşla suyu, tava ile rutubeti alınırdı. Temiz bir şekilde sikkehaneye getirilen pullar,

burada darp makinelerinden geçirildikten sonra sikkekenler ve teksirhane
dairelerinde nakışlanıp, fotoğraflandıktan sonra işlem tamamlanırdı. 337

Osmanlı darphanelerinde başta Darphane Emini, Sahib-i Ayar, Kefçe Nazırı,
Sikkekenler, kâtipler olmak üzere pek çok çalışan bulunurdu.

Darphane Emini; Padişah tarafından görevlendirilmiş olan Darphane Eminleri
daha sonraları “nazır” olarak isimlendirilmiştir. Darphane emininin asıl görevi

darphanenin kazancını kontrol etmek, işlerin aksatılmadan yürütülmesini sağlamaktı.
Bunun yanında darphanelerdeki sikkelerin bozulmaması için mültezim ve sahib-i

335 Damalı, Osmanlı Sikkeleri Tarihi, C. 1, s. 46.
336 Sahillioğlu, “Darphane”, s. 219.
337 Damalı, Osmanlı Sikkeleri Tarihi, C. 1, s. 46.
51