Page 62 - muze

2.2.5. Sikke İle İlgili Terimler

Damga –Kontrmark

Sikke üzerine hem cinsini ve hileli olup olmadıklarını göstermek hem de nişan
ve alamet unsuru olarak hükümet tarafından vurulmuş işaretlerdir. 347 Kontrmark,

harf, sayı, kısa bir yazı, insan-hayvan figürleri veya bir sembol olabilmektedir. 348

Dirhem

Ağırlık ölçüsü ve gümüş para birimidir. 349 Osmanlı sikkelerinin temel ağırlık
birimi dirhemdir. Bu nedenle farklı standartlara göre değişen çeşitli ağırlıkları

bulunmaktadır. Anadolu Selçuklu Devleti’nde dirhem 3.148 gram iken, Osmanlı
Devleti’nde kullanılan dirhemin ağırlığı 3,207 grama tekabül etmektedir. Dirhem

ağırlık birimi olmasına rağmen, Osmanlı Devleti’nin büyümesi ve sınırlarının
doğuya doğru genişlemesiyle o bölgelerin gümüş sikke birimi, Osmanlılarda da

temel para birimi olarak akçe ile birlikte kabul görmeye başlamıştır. Fakat dirhemin

ağırlığının tam olarak belirlenememesi ve gümüşün zaman içinde piyasa
değerlerindeki değişimlerine bağlı olarak dirhem ağırlıkları azalmaya başlamıştır. 350

Erörlü (Hatalı) Sikkeler

Darphanelerde tasarım veya üretim sırasında hatalı olarak basılan sikkelerdir.
Bu hatalar arasında yazı ve kaligrafi hataları, tarih hataları, ön ile arka yüz

uyumsuzlukları, çifte darp, sadece tek yüz darbı gibi hatalar bulunmaktadır. 351

Esedi Kuruş

Hollandalıların gümüş parası rex daller’e üzerinde arslan resmi bulunduğu için
Osmanlı’da bu sikkelere “esedi kuruş” adı verilmiştir. Esedî, Osmanlıların güney

eyaletlerinde “köpekli” anlamına gelen “ebûkelb” takma adıyla anılmıştır. 352

347 Mehmet Zeki Pakalın, “Damga”, Osmanlı Tarih Deyimleri ve Terimleri Sözlüğü, C. I, Milli
Eğitim Bakanlığı Yayınları, İstanbul 1993, s. 390.
348 Serkan Kılıç, “Bizans Anonim Follisleri Üzerinde Görülen İslami Kontrmarklar”, Akdeniz İnsani
Bilimler Dergisi, 4/2, 2014, s. 180.
349 Halil Sahillioğlu, “Dirhem”, Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi, C. 9, Türkiye Diyanet
Vakfı Yayınları, İstanbul 1994, s. 368.
350 Damalı, Osmanlı Sikkeleri Tarihi, C. I, s. 53.
351 Damalı, A’dan Z’ye Osmanlı Nümismatik El Kitabı, s. 74.
352 Halil Sahillioğlu, “Esedi”, Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi, C. 11, Türkiye Diyanet
Vakfı Yayınları, İstanbul 1995, s. 368.
53