Page 115 - 1-4_2

Amasya Tarihi 1-4. Cilt Hüseyin Hüsâmeddîn YASAR
Amasya Tarihi Cilt: 1

kurenâsından "Çırakçızâde el-Hâc Halîl Çelebi bin Ahmed Çelebi" bu mahallede ikâmet ve
957'de bir mescid-i şerîf inşâ ve evkâfını tanzîm etdiği münâsebetle Çırakçı tesmiye edilmişdir.
13- "Çeribaşı Mahallesi": "Karakaya"nın şimâl eteğinde ve kadîmen "Sungur Mülkü"
yerinde vâki'dir. Şarkan Acem Ali ve garben Devehâne ve şimâlen Bozahâne ve cenûben Şehre
Küsdü mahalleleri ve Karakaya ile mahdûddur. Amasya emîri "Şâdgeldi Paşa" ve ba'dehû
"Devâtdâr Ahmed Paşa" devrinde ümerâ-yı benâmdan olan "Çeribaşı Emîneddîn Mehmed
Çelebi" bu mahallede ikâmet ve bir mescid-i şerîf inşâ etdiği münâsebetle "Çeribaşı Mahallesi"
denmişdir.
Bu câmi-i şerîfin târîh taşı sökülmüş ve vakfiyesi de bulunamamış olduğundan târîh-i
binâsı anlaşılamamış ise de emîr-i mûmâ-ileyhin 793 senesinde ber-hayât olduğu bu zamân
tanzîm edilen vakfiye şuhûdundan istihrâc edilmiş olduğuna göre bu [124] târîhlerde binâ
edildiği anlaşılır. Evlâdı dört yüz sene kadar mütevellî olarak bu câmiyi hüsn-i idâre edib
yeniçeri çavuşlarından "Mütevellîzâde el-Hâc Halîl Ağa" 1197'de câmi-i şerîfin şark tarafına
bir minâre-i beyzâ ilâve etmişdir.
Bu câmi-i şerîfin binâsı, tarz-ı inşâsı "Sarachâne Câmii" binâsına müşâbih olduğu ve
her ikisinin de târîh taşları sökülmüş bulunduğu şâyân-ı tedkîkdir. Evlâdından Amasya müftüsü
"Mütevellîzâde el-Hâc Ahmed Efendi" 1118'de minber vaz' edib evkâfını tevsî' eylediyse de
mu'ahharan cümlesi de zâyi' olup nukûd-ı mevkûfeden mâ-adâ vakfı yok gibidir. 1281'de
Amasya mutasarrıfı "Ziyâ Paşa" bu câmiyi ta'mîr etdirmiş ve ba'dehû yine kubbesi akdığından
muharririn pederi "Abdîzâde el-Hâc Mehmed Ağa" 1309'da üzerine bir ağdırma binâsıyla
kubbeyi muhâfaza altına aldırmışdır.
Câmi-i şerîfin karşısında köşe başında bulunan hâne imâmete meşrûta vakfı olduğu gibi
bu vakıf hânenin iki hâne üstünde görülen arsa-i hâliye dahi cüzhânlığa meşrûta vakfı olduğu
mütevâtirdir. Bu mahallenin aşağı kısmında "Kaya Paşa" 803 hudûdunda ve yukarı dere
kısmında "Mütevellîzâde el-Hâc Hasan Ağa" 1145 hudûdunda birer çeşme yapdıkları gibi
"Acem Ali Ağa" dahi 873'de câmi-i şerîf ittisâlinde bir çeşme inşâ etmişdir.
14- "Çıkrık Mahallesi": Kuyûd-ı resmiyyede Şeyh Kırık ma'a Hânkâh [125] Mahallesi
nâmıyla mukayyed olan bu mahalle kadîmen Hânkâh-ı Mes'ûdî Mahallesi yerinde olup şarkan
Üçler ve garben Şâmîce ve cenûben Küpceğiz ve şimâlen Receb mahalleleriyle mahdûddur.
"Şeyh Kırık" demekle meşhûr "Mehmed Çelebi" burada ikâmet ve tekke civârında hücre-i
mahsûsasında icrâ-yı riyâzet etdiği münâsebetle 841 târîhinden beri mahalle "Şeyh Kırık"
nâmıyla meşhûr olmuşdur. Elsine-i âmmede "Çıkrık Mahallesi" denir. Ba'zı ıstılâh-perdâzlar
"Kırık" lafzını "Garîk" yazıp "Şeyh Garîk" demişlerdir.
Bu mahalle Sultân Mes'ûd’un binâ eylediği hânkâh ile meşhûr olduğundan 560
târîhinden 840 târîhine kadar Hânkâh Mahallesi denmişdir. Burada câmi-i şerîf ve mekteb ve
çeşmeler kadîmen mevcûd olup ba'zı erbâb-ı hayrât bunların evkâfını tanzîm etmişlerdir.
Meşâhîr-i ulemâdan "eş-Şeyh Osmân Efendi" bu câminin imâmı olduğu zamân, pek ziyâde
kesb-i umrân etmişdi.
15- "Hacı İlyâs Mahallesi": Sultân Bâyezîd Hân-ı Sânî Câmi-i Şerîfi’nin garbında vâki'
olup şarkan Sultân Bâyezîd Câmii ve garben Yörgüç Paşa Câmii ve cenûben şose yolu ve
şimâlen Yeşilırmak ile mahdûddur. "İmâret Arkası" da denir. Ümerâdan Hacı Nevrûz Beyzâde
“Hacı İlyâs Bey” bu mahallede ikâmet ve mescid-i şerîf ve mekteb inşâ etdiği münâsebetle bu
nâmı almışdır.
Bu mahallenin garb-ı şimâlî tarafları "İnehân Önü" demekle [126] meşhûr olup elsine-i
âmmede "İnehen Önü" denir. Orada "Sultân Eretna Bey" ahfâdından "İne Hân Bey" 790
târîhinden beri ikâmet eylediği münâsebetle tesmiye edilmişdir. Bu zâtın ırmak kenârında binâ
etdiği kasrının temeli el-yevm mevcûddur.
Şark tarafları Hacı Beyzâde Hamza ve İlyas ve Hızır Beyler'in bahçesi iken 886'da
"Sultân Bâyezîd Hân-ı Sânî" hazretleri taht-ı hümâyûna cülûsunu müte'âkib bunlardan iştirâ ve
yerine bir câmi-i şerîf ve medrese ve imârethâne ve tâbhâne ve şadırvan binâsını fermân

102
114