Page 118 - 1-4_2

Amasya Tarihi 1-4. Cilt Hüseyin Hüsâmeddîn YASAR
Hüseyin Hüsâmeddîn YASAR

Şu hatt-ı celî tevârîhin naklini te'yîd eylediği hâlde "Vâzıh Efendi" merhûmu "Ve li-
kevni'l-binâ'i âme'l-feyzi kâne'l-itmâmu âmen feyyâzen" ibâre-i vâzıhası tağlît etdiği anlaşılır.
Merhûm, "âme'l-feyz" ile "âme feyyâzin" lafz-ı mürekkeblerini tedkîk ve "el-feyz" ile "feyyâz"
kelime-i ma'rife ve münkerelerini tefrîk etmemişdir.
Bu câmi-i şerîf mükerreren zelzeleye ma'rûz olarak ibrâz-ı metânet etmiş ise de 999
Muharreminde hâdis olan zelzele-i azîmede ön kubbe ve kemerleri ve imâretin kubbeleri
rahnedâr oldukda derhâl i'mâr edilmişdi.
Fakat 1079 zelzele-i müdhişesinde iç kemeri çökmüş ve kubbeleri münhedim olup sağ
taraf minâresi aşağı kuşağından kıbleye doğru devrilmiş ve sol minâresi dahi şarka doğru
eğrilmiş ve imâret ve tâbhâne kubbeleri yarılmış olduğundan mütevellî "Merzifonî İbrâhim
Ağa" nâzır ve "Ahmed Paşazâde Ali Bey" mübâşir olarak bu kadar hasârât-ı azîme ve minâreler
bir sene zarfında [131] tecdîden i'mâr edilmişdir. Bundan sonra mükerreren zelzele hudûsunda
ârız olan hasâr-ı hafîf derhâl ta'mîr edilerek imâreti şimdiye kadar hüsn-i muhâfaza
edilegelmişdir. Câmi-i şerîfin şimâl-i şarkî tarafında ırmak kenârında "Türedîzâde el-Hâc Ali
Ağa" 1197'de eyyâm-ı şitâda cemâ'atin sıcak su ile abdest almalarına mahsûs musluklar ve
arkasında suyu ısıtmağa mahsûs bir oda inşâ ve ormanda kâ'in bir bâğını buraya vakf etmişdir.
Buraya "Sıcak Su" denir. Şimâl-i garbîsinde kâ'in dâ'ire kapısının önünde "Keklikzâde el-Hâc
Ali Ağa" evlâdından "Ayşe Hâtun" 1227'de ufak bir şadırvan binâ ve bir dükkânını vakf
etmişdir. Fakat o bâğ ile bu dükkân ba'dehû zâyi' ve mülk olduğundan hücre ve şadırvan da
müşrif-i harâb olmuşdur.
Câmi-i şerîfin garb tarafında teberdârân-ı hâssadan "Kâtibzâde es-Seyyid el-Hâc Osmân
Ağa" 1236'da kar sebîli inşâ ve altı dükkân vakf ve oraya tahsîs etmişdir. Bunun önünde ya'nî
şimâlinde hâcegân-ı dîvân-ı hümâyûndan "Kapancızâde el-Hâc Hüseyin Zekî Efendi" 1258'de
latîf bir muvakkithâne ve derûnunda bir kütübhâne ve önünde ya'nî şarkında ufak bir şadırvan
binâ ve emlâkini vakf etmişdir.
1323'de vefât eden "Yumuk Osmânzâde Ahmed Necîb Efendi"nin metrûkât-ı
mühimmesi mahdûmuna kalıp bu da 1325'de vefât etmeden [132] sülüs-i mâlını hayrâta
vasiyyet etmekle vârisi bulunan amcası "Mehmed Hamdî Efendi" infâz-ı vasiyyete kıyâm ve
"Sultân Bâyezîd Câmi-i Şerîfi" avlusunda dağ suyu bulunmadığını ve ırmak suyunun günlerce
bulanık akmasından cemâ'atin bunaldığını nazar-ı dikkate alarak "Sultân Bâyezîd Mekteb-i
İbtidâ'îsi" garbında kâ'in duvârın önünde mükemmel bir kütübhâne ve bunun önünde
Çakallar'dan sûret-i mahsûsada getirdiği su için bir şadırvan binâsına 1327'de mübâşeret ve
1329'da ikmâl etmişdir.
Bu mahallede "Kutb" demekle meşhûr "eş-Şeyh Ahmed Efendi" 1028'de mescid-i şerîf
ve ittisâlinde bir zâviye-i Halvetiyye ve "Çelebi Mehmed Efendi" dahi 1018'de bir mekteb binâ
ederek "Kutb Ahmed Efendi" akârât-ı mühimme vakf ve evlâdı hüsn-i idâre etmişler ise de
mu'ahharan evlâdı munkarız ve akârâtı zâyi' olarak mescid ve mekteb ve zâviye dahi müşrif-i
harâb olmuşdur. Vüzerâdan "Gürcüzâde Hâfız Ali Paşa" bu mahalleden zuhûr etmişdir.
16- "Hacı Hamza Mahallesi": Kuba’nın altında ve Fethiye Mahallesi’nden ayrılmış bir
mevki'de kâ'indir. Şarkan dere ve garben Dârü's-selâm ve cenûben Kuba ve şimâlen Fethiye
mahalleleriyle mahdûd olup "Sultân Bâyezîd Hân-ı Sânî" hazretlerinin Amasya vâlîliğinde
lalası ve müsteşâr-ı umûru olan "Îsâ Beyzâde Hacı Hamza Bey" 873 târîhine kadar burada
ikâmet etdiği münâsebetle tesmiye edilmişdir. [133]
Mîr-i mûmâ-ileyh bu mahallede kârgîr bir mescid-i kebîr ve yanında bir mekteb ve
çeşme binâ edib evkâfını oğulları "Ahmed, Mahmûd, Kâsım" Beyler tanzîm ve hayrâtını ikmâl
etmişlerdir. Bu mescid-i şerîf 1057 zelzelesinde musâb olduğundan Amasya mütesellimi "Sefer
Ağa" ta'mîr etdirdiği münâsebetle "Sefer Ağa Mescidi" denmişdir. Bu mahallede mûmâ-ileyh
"Sefer Ağa" bir çeşme daha inşâ eylemişdir. Buna da "Sefer Ağa Çeşmesi"denir.
17- "Hekîm Çelebi Mahallesi": Hızır Paşa Mahallesi’nin şark tarafında olup el-yevm
umrândan hâlî bir mevki'dir. Şarkan Kamereddîn ve garben Hızır Paşa mahalleleri ve cenûben

105
117