Page 123 - 1-4_2

Amasya Tarihi 1-4. Cilt Hüseyin Hüsâmeddîn YASAR
Amasya Tarihi Cilt: 1

ederek evkâfını tanzîm etdiği gibi 1216'da "Caniklizâde Mahmûd Tayyar Paşa" bir medrese ve
1248'de Amasya müftülerinden "Saçlı el-Hâc Mahmûd Efendi" bir kütüphâne inşâ etmişlerdir.
Bunların evkâfı zâyi' olmuşdur.
27- "Sarachâne Mahallesi": Alçak Köprü’nün cenûb-ı şarkî tarafında olup şarkan
Selağzı ve garben Köprübaşı ve cenûben Kazancı ve Kocacık mahalleleri ve şimâlen
Yeşilırmak ile mahdûddur. Kadîmen "Şehinşâh Bahçesi" nâmıyla meşhûr olan bu mevki'de
debbâğlar ve serrâclar ikâmet ederek "Çelebi Sultân Mehmed Hân" hazretlerinin [146]
Amasya'da icrâ-yı saltanat buyurduğu esnâda burada bir serrâchâne inşâ etdirmiş olması bu
nâm ile iştihârını mûcib olmuşdur.
Bu mahallenin başında görülen hamâm, "Sultân Şehinşâh bin Sultân Mes'ûd-ı Selçûkî"
eseri olduğu kayden görülmüşdür. Bu hamâmın şark tarafında Amasya emîri "Şâdgeldi Paşa"
773 hudûdunda temeli taşdan ve duvârı ve kubbesi taş ve tuğladan bir câmi-i şerîf ve yanında
bir minâre inşâ etmişdir. Câmi-i şerîfin derûnu şarkdan garba doğru uzun ve ortasında bir kemer
olup iki kubbe ile mestûrdur.
Bu câmi-i şerîf mu'ahharan "Sarachâne Câmii" ve "Saraclar Câmii" nâmıyla meşhûr
olmuşdur. Târîh taşı sökülmüş olduğu münâsebetle bânîsi unutulmuş ise de kayd-ı atîkada
"Câmi-i Şâdgeldi Paşa" unvânıyla görülmüşdür. Vakfiyesi bulunamadığı cihetle târîhi tahmîn
sûretiyle gösterilebilmişdir. Esbak kul kethüdâsı "Zorluzâde el-Hâc Mehmed Ağa" ve a'yândan
"el-Hâc Osmân Ağa" 1171 târîhlerinde dükkânlar vakf edib kürsü meşîhati ihdâs etmişlerdir.
1147'de Amasya kadısı "Çetenzâde el-Hâc Ahmed Efendi" önüne bir şadırvân binâ ve su isâle
etmişdir. Bu mahallenin müntehâ-yı şarkîsinde "Selağzı"nda Garîbler Ağası "Mehmed Ağa"
923'de bir mescid-i şerîf binâ ve evkâfını tanzîm edib "Garîbler Mescidi" demekle meşhûr
olmuşdur. Zamân-ı binâsından 1281 târîhine kadar ta'mîr ve tecdîd olunarak muhâfaza edildiği
[147] hâlde, esbak Amasya mutasarrıfı "Ziyâ Paşa", hükûmet konağını inşâ ve köprünün önünü
tesviye ve burada bulunan mezârlığı ref' eylediği esnâda bu mescidi de hedm ve tesviye ve
yerini satıp hükûmet konağına sarf etmişdir. El-yevm mezârlığın ve mescidin yeri bedestân
olmuşdur. "Sarachâne Câmi-i şerîfi"nin şark tarafında "Alaca Yahyâ Bey Medresesi" ve garb
tarafında "Hacı Mahmûd Efendi Medresesi" ve ilerisinde "Mevlevîhâne" olup bunların tafsîlâtı
medâris ve zevâyâ mebhaslarında zikr olunacakdır.
28- "Sarây Mahallesi": "Kızlar Sarâyı"nın altında olup şarkan "Sâde Helkis" ve garben
"Câmi-i Enderûn" mahalleleri ve cenûben Yeşilırmak ve şimâlen "Kızlar Sarâyı" ile
mahdûddur. Kızlar ağası "Fîrûz Ağa" 900'de bu mahallede bir mescid-i şerîf binâ ve evkâfını
tanzîm etmişdir. Meşhûr "Kırk Bedel" burada olup sarây-ı mezkûr vaktiyle ma'mûr iken
hademe ve uşaklar meskûn idi. Mevki'i bayır olup önünde bulunması bâ'is-i tesmiye olmuşdur.
29- "Sa'deddîn Mahallesi": İçeri Şehir’de Meydân Kapısı’nın iç tarafında olup şarkan
Kurşunlu Mahallesi ve garben Meydân Kapısı ve cenûben Yeşilırmak ve şimâlen Kal’a-i Bâlâ
ile mahdûddur. Kadîmen Subaşı Mûsâ Mülkü yerinde olup 770 târîhine kadar ulemâdan
“Sa'deddîn Çelebi” burada ikâmet etdiği münâsebetle tesmiye edilmişdir. "Ahî Sa'deddîn
Mahallesi" nâmıyla mukayyed olan buraya elsine-i âmmede "Ahsa’deddîn Mahallesi" denir.
[148]
Mûmâ-ileyhin evlâdından kâtib-i dîvân-ı sultânî "Sa'dî Efendi" 878'de burada bir
mescid-i şerîf ve zâviye binâ ve evkâfını tanzîm etdiği gibi Amasya müftüsü "Mü'eyyedzâde
Ali Çelebi" dahi civârında 883'de bir mekteb inşâ ve eczâ vakf etmiş ve bunlar hayrâtı civârında
medfen-i mahsûslarında medfûn olmuşlardır. "Sa'dî Efendi"nin zâviyesinde ta'âmiyyesi var idi.
30- "Şamlılar Mahallesi": Kuş Köprü'nün taraf-ı şimâlinde olup şarkan Yeşilırmak ve
garben mezârlık ve cenûben Kal’a-i Bâlâ eteği ve şimâlen Bahçeler İçi bâğlarıyla mahdûddur.
Kadîmen "Melik İsmâ'îl Dânişmendî" ikâmet etdiği münâsebetle "Dânişmendli Mülkü" diye
meşhûr iken 791 târîhinde Türklerden Mısır hükümdârı "Melik Eşref Şa'bân" ile Çerkeslerden
"Melik Zâhir Berkûk" arasında zuhûr eden münâza'ât-ı dâhiliyyede "Melik Eşref"e müzâhir

110
122