Page 171 - 1-4_2

Amasya Tarihi 1-4. Cilt Hüseyin Hüsâmeddîn YASAR
Amasya Tarihi Cilt: 1

[290] Ba'dehû "Hızır Paşazâde Mehmed Paşa" bunun kurbunda büyük câmi-i şerîfini
binâ eyledikde pek yakın olan bu mescid-i şerîfi 900'de medreseye tahvîl ve "Medrese-i
Dugrâkiyye" nâmıyla tevsîm etmiş idi. 1098 târîhine kadar erba'în derecesinde olan ulemâ,
medrese-i mezbûreye müderris olduğu hâlde 1099'da yandığından bir müddet arsa-i hâliye
olarak kalmış ve 1111'de "Mehmed Paşa" mütevellîsi olan "Tâceddînzâde Ali Bey" tarafından
müceddeden binâ ve nukûd ve arâzî vakf ve müderrisliğini ulemâdan "Ömer Efendi"ye i'tâ
etmiş ve 1132'de vefâtıyla "Abdurrahmân Efendi" müderris olmuşdur.
Kayden "Dugrâkiye" ve şimdiye kadar elsine-i âmmede "Durâkiye" demekle meşhûr
olan bu medresenin müderrisi "Abdurrahîm Efendi"nin kasr-ı yediyle 1136'da ulemâdan "Ali
Efendi" ve 1147 evâ'ilinde vefâtıyla ulemâdan "İnallızâde es-Seyyid İbrâhim Efendi" ve
1183'de vefâtıyla mahdûmu "es-Seyyid Mehmed Efendi" ve 1192'de vefâtıyla ulemâdan "Hâfız
Mustafa Efendi" müderris ve 1206'da vefâtıyla oğlu "Hâfız Ömer Efendi" ve 1212'de fevtiyle
"İbrâhim Şâkir Efendi bin Halîl Efendi" mutasarrıf-ı tedrîs oldular ise de [291] 1220'de fevtiyle
ulemâdan "el-Hâc Mahmûd Efendi" müderris olmuşdur.
1221'de bunun da kasr-ı yediyle ulemâdan "Ali Efendi" ve 1247'de kasr-ı yediyle
mahdûmu "es-Seyyid Mehmed Efendi" ve 1267'de "es-Seyyid el-Hâc Hâfız Ahmed Efendi"
Durâkiye müderrisi olduğu hâlde 1276'da vefât eyledikde oğlu "Hâfız Hasan Efendi" cihet-i
tedrîse mutasarrıf olduğu esnâda medrese müşrif-i harâb olup 1296'da ırmağın tuğyânında
tamâmiyle harâb ve evkâfı da zâyi' olmuş ve ba'dehû meşâhîr-i ulemâdan "Canikli Mehmed
Efendi" 1308'de cem' eylediği i'ânât-ı nakdiye ile müceddeden binâsına himmet ve
müderrisliğini fahriyen deruhde ederek ibrâz-ı hamiyyet etmişdir.
16- "Rahmâniye Medresesi": Savakça Mahallesi’nin şark tarafında dağ kenârında
yüksek bir mevki'de olup "Abdurrahmân Erzincânî" hazretlerinin türbesi civârında dergâh-ı âlî
kapıcıbaşılarından esbak Amasya mütesellimi "Hacı Feyzullâhzâde el-Hâc Abdurrahmân Ağa"
tarafından 1206'da binâ edilmişdir. Amasya'da on beş sene kadar tahsîlde bulunan "Canikli Ali
Efendi"nin ta'rîfine göre medrese-i mezbûre "Âhûr Önü" nâm mahallin kıble tarafında olup
ahşâb olduğundan 1275 hudûduna doğru harâb ve şimdi yeri bile gâ'ib olmuşdur.
17- "Sarachâne Medresesi": Sarachâne Câmi-i şerîfi’nin [292] cihet-i garbiyyesinde bir
dâ'ire-i mahsûsa olup şose yolu üzerinde Yeşilırmak kenârındadır. Erbâb-ı hayrâtdan ve
"Hacıköy" kazâsı eşrâfından "Kızıklızâde el-Hâc Mahmûd Efendi" tarafından 1300'de ahşâb
olarak binâ edilmişdir. Meşâyih-i ulemâdan "Gürcü el-Hâc Eyyûb Efendi" bu medreseye ilk
müderris olmuş ve Amasya meb'ûs-ı fâzılı "Mehmed Ârif Efendi" hazretleri bu medreseden
tefeyyüz etmişdir.
18- "Sultân Bâyezîd Medresesi": Sultân Bâyezîd Câmi-i şerîfi’nin cihet-i garbiyyesinde
bir dâ'ire-i mahsûsa olup 891'de "Sultân Bâyezîd Hân-ı Sânî" hazretlerinin emriyle binâ ve
ikmâl edildiği münâsebetle "Medrese-i Sultâniyye" demekle meşhûr olmuşdur. Bu medrese-i
âliyenin şimâle nâzır olan kapısı ve etrâf-ı erba'ası sengîn, hucurâtı vâsi' ve metîn olup
cenûbunda kapı hizâsında mükemmel bir dershânesi, ortasında bir şadırvanı, iki tarafında
bahçesi, üç tarafında on dört hücresi ve şimâlinde üç aded mülâzım odası vardır.
Bu medrese-i âliyenin müderrisliği Amasya müftülerine meşrût olup 891'de Amasya
müftülüğüne nasb olunan esbak şeyhülislâm "Amasyalı Cemâlîzâde Zenbîlî Ali Efendi" ilk
müderris olmuş ve 1084 târîhine kadar bu şarta ri'âyet edilebilmiş ise de müftü "el-Hâc Hızır
Efendi"nin irtihâlinde fetvâ emîni "Yahyâ Efendi" [293] Amasya müftüsü ve "Merzifonî
Mustafa Efendizâde Iydî Bayrâm Efendi" Sultâniye müderrisi olarak tefrîk edilmişdir. Fakat
1033 târîhlerinden sonra birkaç def'a daha tefrîk olunmuş idi.
1099 vak'asında Sultâniye müderrisi olan "Iydî Efendi", "Trablusşâm" mollası oldukda
"Şeyh Ya'kûbzâde el-Hâc Mustafa Efendi" ve 1107'de isti'fâsıyla fuzalâdan "Dâmâd el-Hâc
Osmân Efendi" ve 1113'de kibâr-ı ulemâdan "Çorumlu Ahmed Efendi", ba'dehû
"Mütevellîzâde Ahmed Efendi", ba'dehû meşâhîr-i fuzalâdan "Iydî Efendizâde Mustafa Âkif
Efendi" müderris ve 1173'de vefâtıyla mahdûmu "İsmâ'îl Efendi" tedrîse mutasarrıf olduysa da

158
170