Page 176 - 1-4_2

Amasya Tarihi 1-4. Cilt Hüseyin Hüsâmeddîn YASAR
Hüseyin Hüsâmeddîn YASAR

Ağası" demekle meşhûr "Ayâs Ağa" tarafından 900'de binâ ve evkâfı tanzîm edilmişdir. Gâyet
metîn, etrâfı sengîn olan bu medrese-i âliye, tertîb-i medâris sırasında hamsîn râddesinde olarak
"Ayâs Ağa Medresesi" ve "Medrese-i Ayâsiye" demekle de meşhûr ve şimdiye kadar
ma'mûrdur.
Bu medreseye fuzalâdan ibtidâ "Şamlızâde Tâceddîn İbrâhim Efendi" ve ba'dehû "Emîr
Kulu Şemseddîn Ahmed Efendi" ve bunun 918'de İstanbul'a naklinden sonra pek çok ulemâ
müderris olarak ihrâz-ı mevleviyet etmişlerdir. 1086'da fuzalâdan "Pîrî Efendizâde Hâfız
Hüseyin Efendi" ve aralıkda "Hâfız Ali Efendi" ve 1101'de "Hâfız Hüseyin Efendi"nin
mahlûlundan "İbrâhim [307] Efendi" ve ba'dehû "Ömer Efendi" ve 1113'de "Ali Efendi"
müderris ve mütevellî olduysa da 1114'de "Ali Efendi" tevliyetde kalıp "eş-Şeyh Mehmed
Efendi" müderris olmuş ve 1129'da "Abdullah Efendi" ve 1132'de fuzalâdan "Çorumlu Hâfız
es-Seyyid Mehmed Efendi" müderris olmuşdur.
1143'de "es-Seyyid el-Hâc Mehmed Efendi"nin vefâtıyla nısfına mahdûmu "es-Seyyid
Ahmed Sa'îd Efendi" ve nısf-ı diğerine kibâr-ı ulemâdan "es-Seyyid Ali Efendi" ve 1144'de
"es-Seyyid Ahmed Sa'îd Efendi"nin terkiyle "Müftüzâde es-Seyyid Hâfız Ebûbekir Efendi" ve
1145'de bunun da fevtiyle öbür nısfa dahi mûmâ-ileyh "es-Seyyid Ali Efendi" müstakillen
müderris olduğu hâlde 1173'de vefâtıyla ulemâdan "Şerîfzâde es-Seyyid el-Hâc Mustafa
Efendi" ve 1190'da vefâtıyla nısfına mahdûmu "es-Seyyid Mehmed Emîn Efendi" ve nısf-ı
diğerine "Şeyhzâde es-Seyyid Abdullah Vecîh Efendi" ve 1195'de "es-Seyyid Mehmed Emîn
Efendi"nin ref'iyle müşârün-ileyh "es-Seyyid Abdullah Vecîh Efendi" müstakillen müderris
oldukda "Büyük Ağa" müderrisliği gibi ayniyle evlâd ve ahfâdı hisse-i tedrîsden müstefîd
olmuşlardır.
31- "Mehmed Paşa Medresesi": Mehmed Paşa Câmi-i şerîfi’nin avlusunda bir dâ'ire-i
mahsûsa olup şimâl ve şark taraflarını muhîtdir. 900'de "Hızır Paşazâde Mehmed Paşa"
tarafından kârgîr ve metîn bir sûretde binâ ve evkâfı tanzîm edilmiş olup hucurâtı [308] latîf ve
oldukça vâsi'dir. Tertîb-i medârisde sittîn râddesinde olup bu medresenin müderrisliğinden
ihrâz-ı mevleviyet eden kibâr-ı ulemâ çokdur.
Bu medreseye meşâhîr-i fuzalâ müderris olarak "Çelebizâde Ömer Efendi"nin 1095'de
vefâtıyla mahlûlundan ders-i âm -ı meşhûr "Çorumlu es-Seyyid Hâfız Mehmed Efendi" ve
1143'de vefâtıyla mahdûmunun Hicâz'da bulunmasından istifâde eden "Diyârbekirli İsmâ'îl
Efendi" ve 1144'de avdetiyle mahdûmu, fuzalâdan emîr-i müderris "es-Seyyid el-Hâc Ahmed
Sa'îd Efendi" ve 1179'da mahdûmu "es-Seyyid Abdurrahîm Efendi" ve 1197'de vefâtıyla
mahdûmları "es-Seyyid Mustafa, Hâfız Hasan, Mehmed" Efendiler ve 1209'da bunların ref'iyle
Amasya fetvâ emîni "Ömer Efendi" ve 1213'de "Karahisârî Ahmed Efendi" ve ba'dehû "Hâfız
Mehmed Efendi" ve ba'dehû ikisinin de ref'iyle 1214 evâ'ilinde sâniyen "Ömer Efendi"
müderris ve 1220'de vefâtıyla oğulları "es-Seyyid Ali, Sâbit" ve ba'dehû "Uzun Müftüzâde es-
Seyyid Mustafa, Sâlih Efendi"ler mutasarrıf-ı tedrîs oldular ise de 1247'de cümlesi de ref'
olunarak kibâr-ı ulemâdan "Mörekli Hasan Efendi" müderris olmuş ve bunun da vefâtıyla oğlu
"İsmâ'îl Efendi" mutasarrıf-ı tedrîs ve mahdûmu "Hâfız Ahmed Efendi" kesb-i iktidâr
eylediğinden 1318'de müderris olmuşdur.
32- "Mehmed Bey Medresesi": Mehmed Paşa Câmi-i şerîfi’nin garb-ı [309]
cenûbîsinde yol üzerinde olup vezîr-i müşârün-ileyhin ahfâdından ve meşâhîr-i ashiyâdan
"Kurd Beyzâde Mehmed Bey" tarafından 1308'de ahşâb olarak binâ ve altında bulunan
dükkânları buraya vakf ve tahsîs etmişdir. Medrese-i mezbûre beş hücre-i latîfeden ibâret olup
akrabâsından şeyhü'l-kurrâ "Dîvân Efendisizâde Hâfız Mehmed Nûrî Efendi" ilk müderris
olmuşdur.
33- "Mes'ûdiye Medresesi": Amasya'da "Sultân Mes'ûd-ı Selçûkî" tarafından binâ
edilen "Simre Kasabası" derûnunda yapıldığı "Behcetü't-Tevârîh", "El-Aylemü'z-Zâhir" gibi
tevârîhde mezkûr ise de edilen tahrîrât-ı ciddiye netîcesinde Amasya'nın dâhil ve hâricinde
kâ'in "Simre" ıtlâk edilen belde-i kadîmelerde bu medreseye delâlet edecek âsâra tesâdüf

163
175