Page 22 - 1-4_2

Amasya Tarihi 1-4. Cilt Hüseyin Hüsâmeddîn YASAR

Bîmâr-ı aşkım istemem aslâ ‘ilâc-ı derd
Birdir yanımda derd ü devâ bir değilse de

Asrî bilir şinâver-i deryâ girîvesin
Anlar fazîlet ehli güzel şi’r ü bîvesin

Takdîr ider meziyet-i vâlâ vü cîvesin
Rüşdî sühan-şinas bilir tarz ü şîvesin

Birdir edâ-yı şi’r ü edâ bir değilse de

Amasya Tarihi’nde Amasya’daki aşk hikayelerine de yer yer değinmiştir. Abdîzâde
Hüseyin Hüsameddîn Ferhat ve Şirin benzeri birbirine kavuşamayan aşıklara Hulûsî Mehmed

Efendi (Hatibzâde) biyografisinde yer vermiştir. Bununla ilgili olarak Hulûsî Mehmed Efendi

(Hatîbzâde), Gürcü Mehmed Emin Efendi’nin kerîmesi ile karşılıklı aşk yaşamış; fakat
30
ailelerinin inadı ve kibri yüzünden kavuşamamış, kırk gün arayla vefat etmişlerdir.

1.6. Tarihçiliği

Hakkı Tarık Us’a “Tarih, gençliğin ilmidir, o insanı ihtiyarlatmaz, insanı öz ve hakikate
31
sönmez bir aşkla bağlar. Tarih insanlığın, milliyetin ilmidir.” diyen Abdîzâde Hüseyin
Hüsameddîn, tarih ilmi ile ilgili fikirlerini Amasya Tarihi’nin birinci cildinde de ifade etmiştir.
Ona göre tarih, farklı toplumlar hakkında bilgi edinmemizi sağlayan, onların fikirlerini orta

çıkaran, eserlerini takdir eden bir bilim dalıdır. Muhtelif şekillerdeki hadiseler ve tekerrür eden

olaylar tedkik edilirse bunun dünya için bir tecrübe olduğunu belirtmiştir. Müellif, bu dünyada
meydana gelen hadiselerin birer ibret timsali olduğunu dolayısıyla bu hadiselerde hikmet ve

sonucunda bin nasihat gizli olduğunu düşünmektedir. Dünyadaki hadiselerin meydana

gelişinde ise ilahi bir kudretin bulunduğu ve bunun dışındaki her şeyin sonunun fena olduğunun
sabit olduğunu belirtir. Tarihteki olaylarda bulunan hikmetin insana basiret kazandıracağı ve

olaylarla ilgili nasihatlerinse her düşünen insanın dine bağlılığını artıracağını vurgulamaktadır.
Müellif tarih ilmini içine birçok hikmetler alan bir bilim olarak düşünmektedir. Tarihin

dünyadaki kavimlerin gelişme sebeplerini ve yaşadığı felaketleri tasvir eden bir ilim
olmasından dolayı bir kavmin saadetini artırmasının ve azametini devam ettirmesinin

30 Amasya Tarihi, c. 9, s. 399.
31 Hüseyin Menç, Abdîzâde Hüseyin Hüsâmeddîn Efendi Hayatı, Eserleri Hakkında Yazılanlar, Amasya
Belediyesi Kültür Yayınları, 2012.
19

21