Page 23 - 1-4_2

Amasya Tarihi 1-4. Cilt Hüseyin Hüsâmeddîn YASAR

sebeplerinden birinin de tarih ilmini hakkıyla bilmesi olarak görmektedir. Dünyada meydan
gelen olaylara dikkatli bir gözle bakmayan milletlerin siyasi hayatlarına devam edemeyeceği

ve yavaş yavaş yok olacağı değerlendirmesini yaparak, bunu önleyebilmek için büyük

devletlerin tarih ilmine çok fazla ihtimam ederek bu alanda pek çok eser telif ettiği ve pek çok
değerli kitap tasnif ettiklerini belirtmiştir.

Bu manada müellif Buhârâ, Bağdâd, Hicâz, Haleb, Semerkand, Kudüs, Merv, Mısır ve
Yemen gibi önemli şehirlerin geçmişine ait tarih kitaplarını çok önemli görmektedir. Ona göre

bu eserlerin her biri aynı zamanda ait olduğu şehirlerde yetişen fakîh, yönetici ve sanat
sahiplerinin biyografileri o şehirdeki önemli hadiseleri güvenilir bir biçimde kaydederek ibret

alınacak yönlerini tüm dünyaya anlatabilmektedir. Bu konuyla ilgili Ebû Bekir el-Hatîb el-

Bağdâdî’nin “Târîh-i Bağdâd”ı ve Lisâneddîn el-Hatîb et-Tilimsânî’nin “El İhâta”sındaki
ifadelerin kendi düşüncelerini desteklediğini belirterek, bu kıymette eserlerin henüz bizde

32
olmadığından büyük bir üzüntü duymaktadır.” Müellifin bahsettiği Tarih-i Bağdad, yirmi
yıldan fazla bir sürede tamamlanmış, 1058 yılından önce Bağdat’ta yaşayan veya bir şekilde

buraya gelen şahsiyetlerin, halife, vezir ve kumandan gibi devlet adamlarının, şair, kadı ve
diğer mesleklere mensup 7831 kişinin hayatına dair bilgi verilen alfabetik bir eser olup adı

Muhammed olanlarla başlamaktadır. I. cildi Bağdat’ın kuruluşu, tarihi ve müslümanlar

33
tarafından fethi gibi konulardan oluşmaktadır. Bu eser muhtemelen müellif tarafından
Amasya Tarihi için bir örnek olarak düşünülmüştür. Zira müellifin benzer bir metodoloji

izlediği görülmektedir. Aynı şekilde diğer bir örnek olan “el-İhâta fî ahbâri (târîhi) Gırnâta”

adlı eserde Lisâneddin el-Hatîb, Gırnata’nın tarih, coğrafya ve topografyasına dair bilgileri ve
yine şehirde yaşayan veya bağlantısı olan önemli şahsiyetlerin biyografilerini anlatmış olup

34
onların eserlerinden örnekler vermiştir. Abdîzâde Hüseyin Hüsameddîn için bu eser de bir
emsal teşkil etmektedir.

Bu örneklerden hareketle Abdîzâde Hüseyin Hüsameddîn’in “Amasya Tarihi”ni bir
tarihçi disiplini içerisinde kaleme aldığı görülmektedir. Türklerin tarihi ve kültürü hakkında

ayrıntılı bilgiler vermek amacıyla geniş bir kaynak literatürü kullanmıştır. Vakanüvis

tarihlerinden arşiv vesikalarına, mahkeme kayıtlarından kitabelere birinci elden pek çok
kaynağa ulaşılmıştır. Bunun yanı sıra genel tarih, biyografi, coğrafya, lûgat, dini bilimler gibi

farklı alanlarda ve Arapça, Farsça gibi farklı dillerde yazılmış pek çok eseri de tahlil ve tenkid

32 Amasya Tarihi, c. 1, s. 3-4.
33 M. Yaşar Kandemir, “Hatîb el-Bağdâdî”, TDV İslam Ansiklopedisi, 1997, c.16, s. 452-460.
34 Câsim el-Ubûdî, Cengiz Tomar, “İbnü’l-Hatîb, Lisânüddin” TDV İslam Ansiklopedisi, 2000, c.21, s. 74-76.
20

22