Page 24 - 1-4_2

Amasya Tarihi 1-4. Cilt Hüseyin Hüsâmeddîn YASAR

ederek, karşılaştırmalar yapıp çeşitli sonuçlara ulaşmıştır. Özellikle tarih biliminin önemli
unsurlarından kronoloji konusundaki hassasiyeti de dikkate değerdir. Kullanmış olduğu

belgelerle alakalı dipnotlarda belgelerin bulundukları yerler ve isimleri konusunda bilgiler

vermiştir.

Amasya Tarihi’nin büyük bir bölümünü teşkil eden biyografiler, insanın tarih
içerisindeki rolünün önemli oluşu nedeniyle tarih yazıcılığı içerisinde en kadim türlerden biri

olarak değerlendirilmektedir. Bu tür bir tarih yazıcılığı aslında oldukça zor bir iştir. Çünkü tarih

akışını bozmadan objektif bir biçimde ferdin kendi tarihi gerçeklerinin ortaya çıkarılması
gerekmektedir. İslam tarihinde “tabakât” adı verilen biyografi yazıcılığı köklü bir geçmişe

sahip olup Osmanlı tarih yazıcılığında ise ilk müstakil eserlerin 15. yüzyılda verilmeye
başlandığı düşünülürse biyografi tarzı tarih yazıcılığında Osmanlı’nın geç kaldığı söylenebilir.

Aslında Osmanlı tarihçiliğinin geniş ölçüde etkilendiği İslâm tarih yazıcılığında özellikle

ulema tarafından tabakât ve terâcim-i ahvâl kitaplarının te’lifine büyük önem verilmiştir.
Abdîzâde Hüseyin Hüsameddîn, eserinde gerek İslam tarihçilerinin gerekse daha sonra

gelişmeye başlayan Osmanlı biyografi tarihçilerinin eserlerini kullanarak Amasya’nın önemli
simalarının hayat hikayelerine kaynak oluşturmuştur. Özellikle Taşköprüzâde’nin, kuruluştan

1858’e kadar Osmanlı’da yaşamış olan tarikat şeyhleri ve âlimlerin biyografilerini ihtiva eden
Arapça eş-Şakâyıku’n-Nu’mâniyye’si ve Mecdî Mehmed Efendi tarafından “Şakâyık

Tercümesi” adıyla yaptığı tercüme müellifin en önemli kaynaklarından biridir. Ayrıca, Şakâyık

zeyillerinin en mükemmeli ve meşhuru Nev‘îzâde Atâî’nin “Hadâiku’l-hakâyık fî tekmileti’ş-
Şakâyık” adlı kitabı ve diğer Şakayık zeylleri de kaynak olarak kullanılmıştır. İslâm

dünyasında hat sanatında meşhur olmuş pek çok kişinin biyografisinin alfabetik olarak yer
aldığı Müstakîmzâde Süleymân Sa’deddîn Efendi “Tuhfetü’l-hattâtîn” adlı eseri de kullanılan

önemli biyografik kaynaklardandır. Amasyalı Akif Efendizâde es-Seyyid Abdürrahim

Efendi’nin “el-Mecmû‘ fi’l-meşhûd ve’l-mesmû‘” adlı eseri de bin yüz on üç âlimin
biyografisini ihtiva etmesi yönüyle müellifin yararlandığı önemli bir çalışmadır. Mehmet

Süreyya Bey’in Sicill-i Osmanî’si, Bursalı Mehmed Tahir Bey’in Osmanlı Müellifleri de
kullanılan diğer biyografi kaynaklarındandır.

Müellif eserinde sadece bu kaynakları kullanmakla kalmamış, biyografi yazarlarının veya
tarihçilerin göremediği Amasya’daki şahsiyetleri özellikle ele almış ve haklarında farklı

kaynaklarda tespit ettiği ihtilafları düzeltmeye çalışmıştır. Bu çerçevede pek çok tarih kitabını

özellikle Amasyalıları başka şehirli gösteriyor diye eleştirmiştir. Örneğin Zeynelâbidîn Paşa

21

23