Page 29 - 1-4_2

Amasya Tarihi 1-4. Cilt Hüseyin Hüsâmeddîn YASAR

kurtardıktan başka, Türklüğün en yüksek bir çağı olan Devr-i Kânûnî’deki ikbâline erdirdi.
Şirâze-i intizâmı bozulan yeniçerileri demir pençesiyle inzibat altına alan, zorbalığa hitâm

veren Köse Mehmed Ağa gibi bir yeniçeri ağasını Türklüğü ölüm yatağından kaldırıp göklere

kadar çıkaran Köprülü Mehmed Paşa gibi bir sadrâzamı Amasya yetişdirdi.

Köprülü Mehmed Paşa, Arnavut Belgradı kazâsına tâbî “Ruznik” adlı köyden
devşirilmiş bir kuloğlu olduğu halde Amasya’nın Köprü kasabasında, Türk muhitinde doğdu.

Türk anasının sütüyle beslendi. Türk kafasıyla büyüdü. Amasyalıların himmetleri sâyesinde

yükseldi. Türklüğü korkunç uçurumdan kurtaran bir hârika-i fıtrat oldu.

Türkiye târihinde hâdisâtı güzel tâkip edenler bilirler ki 929 senesinde Frenk İbrâhîm
Paşa’nın sadâretinden itibaren 1020 târihine kadar Türkler vezâret-i uzmâdan, hatta

vezâretten, Rumeli ve Anadolu beylerbeyilerinden, başkumandanlıktan mahrum edilerek bütün

şu’abât-ı idâreyi gayr-ı Türkler inhisâr altına almışlardı.

Türkler, bu inhisara karşı 1007 senesi zilhiccesinde ihtilâl ve isyan bayrağını kaldırdılar.

Kanlarıyla bu inhisarı yıkıp vezârete, sadârete, başkumandanlığa Türkleri getirdiler. Bundan
sonra gayr-ı Türklerle müsâvâta erdiler.

Şâyân-ı dikkatdir ki, Köprülü Mehmed Paşa’nın sadâretinden itibaren mesned-i sadâret
ekseriyetle Anadolu Türkleri’ne nasip oldu. Gayr-ı Türkler’in zamanlarındaki rezâletler

görülmedi. Çünkü Köprülü Paşa, Enderun Mektebi’nden gayr-ı Türkleri birer suretle atıp
44
yerlerine Anadolu Türklerini yerleşdirmişdi.”

Müellifin Köprülü Mehmed Paşa ile ilgili ifadelerinden onun milliyetçiliğinin ırkçı bir
milliyetçilikten ziyade kültür milliyetçiliğine dayandığı görülebilmektedir.

Zaman zaman yine yukarıdaki gibi düşüncelerinin abartılı olarak görüleceğini ve
eleştirileceğini düşünen müellif cevabı yine kendi yazılarında vermiştir. Özellikle Türk

milliyetçiliğine hizmet etmeği amaç edinen İkdam Gazetesi’nde yayımlanan yazılarında Türk
hakanları, Boğdı Han, Azerbaycan ve Azerbaycan tarihi, Türklerde “Han” Unvanı, Bakü’de

Ermeniler, tarihimiz, Tarih-i Osmaniye hizmet, Vakit gazatesinde de Milli Tarih Hakkında gibi

başlıklar altında yazılar yazmış; tarih yazımı, Türk tarihi, milliyetçilik, milli tarih ile ilgili
fikirlerini dile getirmiştir. Müellif medeni milletlerin aydınlarının, mensup oldukları milletlerin

kültürel varlığını, tarihini, dilini, coğrafyasını, ruhî ve fikrî ihtiyaçlarını, sosyal ihtiyaçlarını
bulup araştırmak suretiyle meydana getirdiklerini ifade etmiştir. Ancak konu ile ilgili bir

44 Amasya Tarihi, c. 4, s. 195-197.
26

28