Page 459 - 1-4_2

Amasya Tarihi 1-4. Cilt Hüseyin Hüsâmeddîn YASAR
Amasya Tarihi Cilt: 3

Amasya ümerâsından Yazarlıoğlu Ya'kûb Paşa Ankara, Kutluşâhoğlu Kutlu Paşa
Tokat, Torumtayoğlu Kaya Paşa Çorumlu beylerbeyi oldular. Her biri ma'iyyetleriyle çıkıp
gitdiler.
Ancak Osmâncık emîri Koca Mahmûd Bey Tokat'a kaldırılıp yerine birâderzâdesi
Hasan Bey bin Abdullah Çelebi ta'yîn edildi. Sivas'ı müdâfa'a eden Kürtoğlu Mezîd Bey arz-ı
itâ'at etmekle yerinde kaldı. Sivas a'yânından Kadı Burhân'ın dayızâdesi Yıldızlıoğlu Mehmed
Bey'in hizmeti sebk etmişdi.
Lâkin Samsun emîri Kubâdoğlu Alâ'eddîn Alî Bey, neseb ve şecâ'atine, Timur'un
himâyesine mağrûr olarak Çelebi Sultân'ı küçük gördü. Amasya beylerinin kendisine uyacağını
umuyordu. Bu sebebden kendi başına emâret etmeye kalkışdı.
Kezâlik Çonkar Aşîreti'ne ve Timur'un himâyesine güvenen İnaloğlu Tâceddîn İbrâhim
Bey, Tokat havâlîsine müstevlî olup kendi başına hareket, ovalarda bayağı hükûmet ediyordu.
Fakat Tokat a'yânı şehre yanaşdırmıyordu.
Canik beyi olan Alp Arslan Bey, Kubâdoğlu hilâfına Çelebi Sultân'a mutî'âne hareket
ederek Alî Bey'e adâvet ediyordu. Taşan [175] Oğulları Alî, Ahmed Beyler Köprü, Havza,
Zeytûn kazâlarını kabza-i idârelerine almışlardı. Çelebi Sultân'a itâatleri vardı.
Kubâdoğlu'nun serkeşâne hareketi İbrâhim Bey'e nisbetle şâyân-ı ehemmiyetdi. Çünkü
Alp Arslan'ı mağlûb ederek Niksâr'ı muhâsara etmişdi. Amasya'dan giden bir kuvve-i kâfiye,
Kubâdoğlunu perîşân ederek Taşanoğlu'na ilticâ etmişdi. Taşanzâde Ahmed Bey'e Samsun
emâreti verildi. Ali Bey'in hayâtı da hitâma erdi.
Tokat emâretine ta'yîn edilen Kutlu Paşa ma'iyyetine oldukça mühim bir kuvvet terfîk
edilmişdi. Kutlu Paşa ibtidâ Tokat kalesini zabt edib sonra İnaloğlu'na Amasya emâreti
hudûdundan çıkıp gitmesini teklîf etdi.
İbrâhim Bey bu teklîfe müstehziyâne cevâb-ı red verdiğinden Kutlu Paşa ta'kîbâta
koyuldu. İbrâhim Bey'in başında yirmi bin kadar süvârî vardı. Amasya'dan gönderilen kuvvetle
Kutlu Paşa kuvveti birlikde hareket ederek İbrâhim Bey'in kuvveti fenâ hâlde kırıldı. Tokat
havâlîsi şerrinden kurtuldu.
Yine bu esnâda Karahisâr-ı Şarkî havâlîsine musallat olan Gözleroğlu'nun
tecâvüzâtından Melik Ahmed Beyzâde Hasan Bey şikâyet ve istimdâd etmişdi. İnaloğlu'nun
vak'asından sonra Gözleroğlu da perîşân edilerek Amasya havâlîsi eşkıyâdan oldukça
temizlenmişdi.
Şu tasfiye vekâyi'i 806 senesinde olup Amasya emâreti her tarafa kendisini tanıtmış,
Çelebi Sultân'a ve müdebbirân-ı hükûmeti olan erkâna [176] halkın ve beylerin emniyet ve
i'timâdı artmışdı.
Fakat Çelebi Sultân'ın en büyük emeli birâderi Îsâ Bey'in hükûmet etdiği Bursa'yı ele
geçirip Anadolu'da te'mîn-i vahdet etmekdi. Bu da kuvve-i mâliyyenin müsâ'adesine ve esliha-
i cedîde tedârikine bağlı idi.
Amasya hükûmetinin en büyük derdi para idi. Aksak Timur herkesin elindeki nukûdunu
vesîleler îcâd ederek ahz ve gasb etmişdi. Altun ve gümüş tedâriki müşkilâta uğramışdı.
Defterdâr Hâce Celâl Çelebi gâyet muhâsib ve muktesid bir zât idi. Bir tarafdan Hacı
Şâdgeldi Paşa'nın darbhânesi Mağribî İlyâsoğlu Bedreddîn Mahmûd Çelebi tarafından
işletilmekde olup gümüş akçeler kesiliyordu. Mahmûd Çelebi bu sebebden "Darbhâneci"
demekle meşhûr olmuşdu.
Diğer tarafdan "çav, çavik" nâmıyla kağıd para yapılıp altın ve gümüş akçe yerine
sürülmekde idi. Buhâralı olan Hâce Şemseddîn Mehmed Çelebi "çavik" yapılmasına me'mûr
olmuş, buna da Amasya'da "Çavikçi, Çevikçi" denmişdi. Buna "Kırtâsî" de denirdi.
Amasya hey'et-i ilmiyyesi gâyet müdrik zevâtdan mürekkebdi. Milletin vahdetini
parçalayan Timur felâketi pek mühim zararlar îkâ' etmiş idi. Birincisi, ahlâk-ı umûmiyye fenâ
hâlde sarsılmışdı. İkincisi, duygusuz derebeyiler, îmânsız eşkıyâ her tarafı kasıp kavuruyordu.
Üçüncüsü, şahsî menfa'atler herkesi birbirine düşürüyordu.

756
458