Page 456 - 1-4_2

Amasya Tarihi 1-4. Cilt Hüseyin Hüsâmeddîn YASAR
Hüseyin Hüsâmeddîn YASAR

Gelen hey'et-i âliye, Amasya'nın a'yânını ve ulemâsını bir yere topladı. Fermân-ı
hâkânîye karşı koyduklarının esbâbını sordu. Ulemâya da müşkilât-ı ulûm-ı akliyye ve
nakliyyeden on su'âl îrâd etdi.
Amasya hey'et-i ilmiyyesi, o zamân pek yüksek zevâtdan mürekkebdi. Cümleden
müftî-i memleket Gümüşlüzâde Pîr Şücâ'eddîn İlyâs Çelebi gâyet fâzıl, natûk, cesâret-i
medeniyyesi yüksek bir zât idi. Sorulan müdhiş su'âllere bilâ-tela'süm gâyet mukni' cevâblar
verdi. Gelen hey'et-i âliyeyi dûçâr-ı hayret ederek Amasya'yı ve halkını büyük bir felâketden
kurtardı.
Kâtib Çelebi, "Süllemü'l-Vusûl ilâ Terâcimi'l-Fuhûl" adlı eser-i nâ-tamâmında 544
Gümüşlüzâde Hazret-i Pîr İlyâs'ın terceme-i hâlinde diyor ki:
"Timur'un âdeti, gitdiği yerin ulemâsını imtihân ederek mu'allimi tarafından sorulan
su'âllere cevâb verdikleri takdîrde o beldeyi tahrîb ve yağmâdan afv eder. Cevâb vermedikleri
sûretde şehri tahrîb ve yağmâ, ahâlîsini katliâm eyler. 545 [167]
Amasya şehri ve ulemâsı bu imtihâna da'vet edildi. Meşâhîr-i fuzalâdan Pîr İlyâs,
Abdülcebbâr'ın en müşkil gördüğü on su'âle bilâ-tela'süm cevâb vermekle Amasya'yı tahrîb ve
yağmâ felâketinden kurtardı".
Fakat Saru Şeyh ile Şeker Çelebi de büyük hizmetler ve himmetler etmişlerdi. Uzûbet-i
beyânından dolayı "Şeker Çelebi" denmiş olan Şemseddîn Ahmed Çelebi, gâyet nâtıka-perdâz,
elsine-i selâse ile mütekellimdi.
Bu fuzalânın beyânâtı Kara Mehmed Sultân'ı, Amasya emâretine Devâtdâr Ahmed
Paşazâde Şâdgeldi Bey'i ta'yîn etmeye ve Kara Devletşâh'dan vazgeçirmeye iknâ' edebildi.
Şâdgeldi Bey, Amasya emâretine ta'yîn edildi.

Şemseddîn Şâdgeldi Bey
Amasya emîr-i kebîri Hacı Kutlu Şâh evlâdından Birinci Şâdgeldizâde Devâtdâr Ahmed
Paşa'nın mahdûmu ve Bâyezîd Paşa'nın dâmâdıdır. 546 Timur Hân'ın şehzâdesi Kara Mehmed
Sultân'ın emriyle 805 senesi rebî'ulevvelinin evâhirinde Amasya emîr-i kebîri oldu.
Lâkin Kara Mehmed Sultân'ın etvâr ve harekâtından şer istişmâm edenlerden Saru
Şeyh, Şeker Çelebi ve birkaç bey gece Amasya'dan firâr ve Lâdikli İsrâfil Çelebi gibi ba'zıları
ihtifâ edib Saru Şeyh, Haleb vâlîsi Emîr Şeyh el-Mü'eyyidî nezdine ve Şeker Çelebi Kudüs'e
gitdi.
Amasya'nın medâr-ı iftihârı olan kıdvetü'l-muhakkikîn Hazret-i Pîr İlyâs, pek metîn bir
zât idi. Bir tarafa savuşmadı. Gelen hey'et ve askerin [168] masârif-i seferiyye nâmına ağır
tazmînâta mahkûm olan Amasya'nın a'yân ve efrâdı bu tazmînâtı derhâl tesviye etdi.
Ancak Timur Hân'dan gelen fermânda Mevlânâ Pîr Şücâ'eddîn İlyâs'ın ve yeğeni
Mevlânâ Şemseddîn Ahmed'in Şirvân'a i'zâmı emr edildiğinden Kara Mehmed Sultân Hazret-i
Pîr'i yeğeniyle Şirvân'a yolcu etdi. Kendisi de ma'iyyetiyle beraber Amasya'dan kalkıp gitdi.
Pîr İlyâs'ın Şirvân'a i'zâmından sonra münhal olan makâmına diğer yeğeni
Gümüşlüzâde Celâleddîn Abdurrahmân Çelebi gelip Amasya müftüsü ve şeyhu'l-islâmı oldu.
Ya'kûb Paşa vakfiyesinde bu zâta "müfti's-sekaleyn, şeyhu'l-islâm ve'l-müslimîn" unvânı
verilmişdir.
Kara Devletşâh, Şâdgeldi Bey'in emârete ta'yînini görüp işitdiği hâlde ne dâ'iye-i
emâretden vazgeçiyor ne Hakala'dan kalkıp bir tarafa gidiyor, ne de mezâlim ve gâretini terk
ediyordu. Kara Devletşâh'ı oradan def' edecek kuvvet de yokdu.

544 Müşârün-ileyhin bu eseri Şehzâde civârında Şehîd Alî Paşa Kütübhânesi'nde mevcûd ve yegânedir.
545 Timur'un bu âdetini İbni Şıhne de "Ravzu'l-Menâzır"ında yazıyor ve kendisi de bu imtihâna da'vet edilip
kazandığını tafsîl ediyor.
546 Hatîce Hâtun binti Bâyezîd Paşa'nın vakfiyesinde bu cihet musarrahdır.
753
455