Page 472 - 1-4_2

Amasya Tarihi 1-4. Cilt Hüseyin Hüsâmeddîn YASAR
Hüseyin Hüsâmeddîn YASAR

Lalası, müdebbir-i umûru, Amasya muhâfızı olmak üzere Sultân Murâd'ın âzâdlı
kölelerinden Hayreddîn Hızır Paşa geldi. 564 Mu'allimi Amasyalı İlyâs Fakîh oğlu Hayreddîn
Hızır Çelebi oldu.
İstanbul fâtihi olan Sultân Mehmed-i Sânî, Edirne'de 833 senesi recebinde doğdu. Sekiz
yaşında iken Amasya vâlîsi oldu. Amasya, Fâtih'in ilk ta'lîm ve terbiye gördüğü yerdir. Kemâl
Paşazâde diyor ki: "Sultân Mehmed dahi bir zamân ol makâm-ı mübârekde ârâm etdi".
Sultân Mehmed'in ser-askeri Amasya ümerâsından Şâdî Beyzâde Burak Bey'dir.
Amasya'da buna "Küçük Çeribaşı" dendi. Çeribaşı Mahallesi'nde ikâmet ederdi. Büyük
Çeribaşı Mehmed Çelebi'nin kerîmezâdesiydi.
842 senesinde Şeyh Cû'î Mevlevî-hânesi şeyhi "Pir Yoğurtcu" demekle meşhûr
Şemseddîn Ahmed Dede bin Ömer bin Mukbil Bey ve Sultâniyye-i Merzifon müderrisi
Ferîdeddîn Mehmed Devvânî vefât etdi. Meşâhîr-i fuzalâdan [210] Şücâ'eddîn İlyâs Merzifônî
Sultâniyye müderrisi oldu.
Fakat Edirne içinden kaynıyordu. Çünkü İshâk Paşa'nın vezâret-i uzmâya ta'yîni
devşirmeleri pek ziyâde yüze çıkarmışdı. Türkler bundan pek ziyâde müte'essir olmuşlardı.
Türklerle devşirmeler arasında ufak tefek arbedeler oluyordu.
Bundan dolayı Sultân Murâd bî-huzûr olmuşdu. Nihâyet 843 senesi evâ'ilinde İshâk
Paşa vezâret-i uzmâdan azl edilerek yerine Türkler'den Candârlızâde Halîl Paşa vezîr-i a'zam,
İshâk Paşa vezîr-i sânî, devşirmelerden Zağnos Paşa vezîr-i sâlis oldu. Dîvân-ı hümâyûnda iki
Türk kazaskerle muvâzene hâsıl oluyordu.
Sultân Murâd Engürüs harbini açıp dedikoduların önünü aldı. Muzafferiyyetle
avdetinde tahtı resânet buldu. Âlî bir sûr-ı hıtân tertîb etdi. Amasya vâlîsi şehzâde Sultân
Mehmed Amasya'dan ve Sultân Alâ'eddîn Manîsâ'dan celb edilerek Sultân Mehmed'in hıtânı
icrâ edildi.
Ancak sünnet düğününde şehzâde Alâ'eddîn Bey'in gâyet gürbüz bir hâlde arz-ı endâm
etmesi Türklerin nazar-ı dikkatlerini celb etmiş, devşirmeler de huylanmışlardı. Çünkü Türkler
İshâk Paşa'yı ve etvârını çekemiyorlardı.
Alâ'eddîn Bey'in harekâtı Sultân Murâd'ı bile vehme düşürmüşdü. Bunun için
şehzâdelerin yerlerini değişdirdi. Alâ'eddîn Bey'i Amasya [211] vâlîliğine ta'yîn ederek
uzaklara atdı. Sultân Mehmed'i de Manîsâ'ya vâlî gönderdi.
Kemâl Paşazâde diyor ki: "Sultân Mehmed dahi ol makâm-ı mübârekde ârâm etdi.
Sonra maslahat iktizâ edib atasının fermânıyla Manîsâ'ya gitdi".

Alâ'eddîn Bey
Sultân Murâd-ı Sânî'nin üçüncü şehzâdesidir. Şükrullâh Çelebi, buna "Sultân Alî" diyor.
Sultân Alâ'eddîn Alî Bey demek olur. Amasya'da ikâmet eden vezîr Yörgüç Paşa şehzâdenin
lalası, müdebbir-i umûru, Amasya muhâfızı oldu.
Sultân Alâ'eddîn takrîben 828 senesinde Edirne'de doğdu. Amasya vâlîsi olduğu esnâda
on beş yaşında yetişik, gâyet gürbüz bir genç idi. Mu'allimi Amasya ulemâsından Hatîbzâde
Tâceddîn İbrâhim Efendi bin Mehmed Çelebi idi.
Bu sene Pîr İlyâs-ı Halvetî zâviyesi şeyhi kutbu'l-ârifîn Pîr Celâleddîn Abdurrahmân
Çelebi vefât edib pederi Pîr İlyâs-ı Halvetî Hazretleri'nin yanına defn edildi. Yerine müftü Pîr
Sun'ullâh Çelebi Halvetî şeyhi, bunun yerine de fuzalâdan Sinâneddîn Yûsuf bin Abdulmelik
bin Bahşâyiş Çelebi Amasya müftüsü oldu.
842 senesinde Alâ'eddîn Bey, Şâdî Beyzâde Mahmûd Şâh Çelebi evlâdından Yeni
Hâtun ile te'ehhül etdi. Tertîb edilen düğün pek revnaklı oldu. Devşirmeler bundan huylanıp
Sultân Murâd'ı tevhîm etmeğe çalışdılar. Şehzâdenin mu'temedi Şâdî Beyzâde Burâk Bey'di.
[212] Bu sene Amasya muhâfızı Yörgüç Paşa'nın gözdesi olan mahdûmu ve şehzâdenin

564 Bu Hızır Paşa'nın Çorum'da hamâmı vakfiyesinde "atîku's-sultân Murâd" olduğu tasrîh edilmişdir.
769
471