Page 579 - 1-4_2

Amasya Tarihi 1-4. Cilt Hüseyin Hüsâmeddîn YASAR
Amasya Tarihi Cilt: 4

Köprülü Mehmed Paşa da Trablusşam Beylerbeyi olup kethüdâsını mütesellim
göndermişdi. Zabt etmeden azledilip Köprü’ye gönderildi. Amasyalı Serdârzâde Halil Paşa da
ma‘zûlen şa’bânın beşinde Sultân Bâyezîd evkâfı mütevellîsi olup geldi.
Şa’bânın gurresinde Hayreddînzâde Mustafa Efendi’nin yerine kadı-i esbak Ganîzâde
Mahmûd Efendi Amasya kadısı oldu. İstanbul’dan firar eden ricâlin derdest ve i‘zâmlarına dair
fermân gelip yeniçerilerle sipâhiler arasında bürûdeti mûceb ve taharriyat ile hayli kimseler
mutazarrır oldu.
Ramazânda firar ve ihtifâ eden ricâlin affıyla Amasya’da ikâmetlerine dair diğer bir
fermân gelip ağalar ve efendiler meydana çıktı. Sivas Eyâleti Vezîr Seydî Ahmed Paşa’ya ve
bunu iknaya muvaffak olan Hoca Ahmed Paşa’ya da Anadolu Eyâleti verildi.
Ancak ramazânın evâhirinde arpa emîni Osmân Efendi’ye bir yeniçeri pazar yerinde ağır
sözler sarf ederek izzet-i nefsini fena kırmışdı. Bir sipâhi de mûmâ-ileyhe arka çıkmış, kavga
büyümüşdü.
Yeniçeri serdarı Ya’kûb Ağa ile sipâhi kethüdâsı Rus Rıdvan Ağa arasında adavet vardı.
Bu adavet, kavgayı fazla kızışdırdı. Yeniçerilerin maksadı, İstanbul’da İbşir Paşa’nın sarayına
yapılan yağmayı Amasya’da İbşirlilere tatbîk etmekti.
Amasya Mütesellimi el-Hâc Süleyman Ağa’nın ve a‘yân ve ulemânın gayretlerine
rağmen hâdise büyüdü. İki taraf birbiriyle çarpışdı hayli zâyiat oldu. [117] Sonra bir de yangın
çıktı. Amasya kadısı kayıplara karışdı. Mütevellî Halil Paşa, sekbânlarıyla kavgayı yatışdırdı.
Yağma ve yangından pek çok eşya zâyi oldu.
Kavga esnasında fedâkârâne çalışan Alaybeyi Hüseyin Bey, a‘yândan Mirza Beyzâde
Mehmed Bey, sâbık Yörgüç Paşa Mütevellîsi Hasan Beyzâde Mehmed Bey vefât etdi. Müftü
Hızır Efendi de menhûbâtın sahiplerine red ve iâdesi lüzûmuna fetva verdi.
Bîçâre Hızır Efendi, bu fetvasından dolayı Serdâr Yâkup Ağa’nın nüfûzuyla şevvâlin ilk
onuncu günü azledilip yerine Sultân Bâyezîd vâizi meşhûr Sinan Efendizâde Mehmed Efendi
Amasya müftüsü oldu.
Şevvâlin yirmi birinde bu acıklı hâdiseyi tahkîke me’mûren bâ fermân-ı âlî Hakâlalı
Haseki Mûsâ Ağa İstanbul’dan geldi. Köprülü Mehmed Paşa’nın kethüdâsı Hamza Ağa ve
Sivas Vâlisi Seydî Ahmed Paşa’nın silahdârı Ahmed Ağa da gelip vak’ayı ve esbâbını
öğrenmeye çalışdı.
Şevvâlin yirmi beşinde serdâr Ya’kûb Ağa, kethüdâsı Rıdvan Ağa, azlolup Seksen
Altının Ebûbekir Ağa yeniçeri serdârı ve sipâhi müteneffizânından Şamlı Ali Ağa kethüdâyeri
oldu.
Müteâkiben Mütesellim el-Hâc Süleyman Ağa da azledilerek esbak kethüdâyeri Koca
Hızır Ağa Amasya mütesellimi oldu. Hızır Ağa, Amasya’nın Hızır Paşa Mahallesi a‘yânından
olup “Meydanlı” demekle meşhûr idi. Zambak Dede’nin de azliyle Taşçızâde el-Hâc İsmâil
Ağa şehir kethüdâsı oldu. [118]
Kadı Mahmûd Efendi, Mûsâ Ağa’nın gelmesiyle meydana çıktı. Temârüz edib emînü’l-
fetvâ Abdî Efendi’yi 653 Amasya nâibi tâyin etdi. Hizmeti sebk eden Merzifonî Hocazâde
Abdurrahman Efendi Erzurum Mollası ve Çavuşzâde Hasan Bey alaybeyi oldu.
Zilka’de evâhirinde emvâl-i menhûbenin sahiplerine redd-i iâdesi hakkında fermân gelip
bütün hânelerde taharriyât yapıldı. Koca Hızır Ağa’nın şiddeti sâyesinde emvâl-i menhûbâtın
çoğu bulunup sahiplerine verildi. Fakat Hızır Ağa da medhûl oldu. Pek çok adamlar hapsedildi.
1066 senesi muharreminde şikâyetler, pek çok müteneffizânı ve hâssaten Mütesellim
Koca Hızır Ağa’yı da alâkadar etdiğinden Amasya sancağı Hasan Paşa’nın uhdesinden alınıp
Canik Mutasarrıfı İbrâhim Paşa’ya tevcîh edildi.

653 Bu Abdî Efendi, Amasya şuarâsını ve vekâyi’i yazan tezkire müellifidir.
876
578