Page 273 - 6-8

Amasya Tarihi Cilt: 7
Amasya Tarihi 6-8. Cilt Hüseyin Hüsâmeddîn YASAR

Bey hakîkaten şâir, icâd-ı ma’âniye muktedir, rikkat-ı tab’a, letâfet-i hisse ve vüs’at-ı hayâle
mâlik bir edîb-i mâhirdir.
Herkesin ve âmme-i müverrihînin, hatta kendisinin kabûl ve teslîm etdikleri üzere gâyet
maârif-perver kadirşinâs, erbâb-ı kemâle müteveccih olan Şehzâde Sultân Mustafa, Sadr-ı
a’zam Sokullu Mehmed Paşa, vezîr-i sânî Kaptân Piyâle Paşa, başdefterdâr Şerîfezâde Mehmed
Çelebi gibi erkân-ı [26] millet Edâyî Bey’i takdîr ediyor.
Edâyî Bey’i takdîr eden Bursalı Âşık Mehmed Çelebi meşâhir-i ulemâdan şâir, edîb,
sühân-şinâs olup Üsküb kadısı iken 979 senesi şa’bânında vefât etdi. Kınalızâde Hasan Çelebi,
meşâhir-i fuzalâ-yı sudûrdan Kınalızâde Ali Efendi’nin mahdûmudur. Fuzalâ-yı mevâlîden
olup 1012 senesi şevvâlinde vefât etdi.
Ahdî-i Acemî dediği zât ise kibâr-ı fuzalâ ve mevâlîden es-Seyyid Şemseddîn Ahmed
Çelebi bin Kâdı-i Bağdad es-Seyyid Kıvâmeddîn Yûsuf el-Hüseynî mahdûmudur. İstanbul’da
tevellüd edib 1002’de vefât etmiş âlim, edîb olan es-Seyyid Mehmed Ahdî Çelebi’dir.
Şâyân-ı hayretdir ki Âlî Bey, kendi zamanında olan vakâyi’-i târihiyyeyi bile sehv ve
hatadan sâlim bir sûrette kayd ve zabt edemediği Edayî Bey’in tercemesinde yazdığı şeylerden
anlaşılır.
Âlî Bey’in zabtına göre Edâyî Bey, Kaptan Paşa’nın vefâtından sonra Sokullu Mehmed
Paşa’ya intisâb etmiş, [27] Dâye Hâtun’a dâmâd olmuş, bu sâyede yeniçeri kâtibi, ba’dehû yine
Kaptan kaleminde defterdâr-ı tımâr oldukdan sonra vefât etmiş!
Kınalızâde Fâzıl Hasan Çelebi’nin zabtı üzere Edâyî Bey, Tımâr defterdârı iken 982’de
vefât etmişdir. Kaptan Piyâle Paşa da “Zeyl-i Şakâyık”da Mecdî Mehmed Efendi’nin zabtı
üzere 988’de ve “Sicill-i Osmânî”de Süreyya Bey’in kaydı üzere 985 senesi zilhiccesinde vefât
etmişdir. Hele Kaptan Piyâle Paşa’nın vefâtını ve Edâyî Bey’in Mehmed Paşa-yı tavîle
intisâbını tasvîr eden Âlî Bey’in ibâresi, bir numûne-i edebiyâttır ki Edâyî Bey’in iktidâr-ı
şâirânesini tezyîfe yeltenen Âlî Bey’in iktidârını gösterir.
Edâyî Bey’in mahdûmları Hamza, Pervîz, Mehmet Beyler ve birâderleri de İdris Paşa ile
Mehmed, Perviz Beylerdir. Dâmâdı ve yeğeni nişâncı Hamza Paşa bin Mehmed Bey 1015’de
ve birâderi Perviz Bey 989’da ve mahdûmu Perviz Bey de Amasya‘da Evkâf-ı Sultânîyye
mütevellîsi iken 1028 muharreminde vefât etdi. Bunların terâcim-i ahvâli aşağıda gelir. [28]

İdris Buhârî-Mevlânâ Kemaleddîn
Abdüssamed bin Ali el-Buhârî mahdûmudur. Mevlânâ Kemaleddîn Ebü’l-mekârim İdris
el-Buhârî diye ma’rûfdur. Sultân Mes’ûd-ı Selçukî hâcesi olup 540’da Amasya ve havâlîsini
zabt ve istîlâ etdiği esnâda Amasya kadı’l-kudât’ı oldu.
Sultân Mes’ûd, merkez-i saltanat ittihâz etdiği Amasya Simresi’nde medrese ve hankâh
binâ eyledikte bu zâtı müderris nasb edib Amasya’da ahkâm-ı şer’iyyeyi icrâ ve neşr-i ulûma
himmet ederek 558 sâlinden sonra vefât etdi. Meşâhir-i ulemâdan idi.

İdris Gâzi-Emîr Şücâeddîn
Amasyalıdır. Amasya‘nın son vâlisi olan Şettat, Jutatius Komnen evlâdından Emîr
Alâeddîn Ali bin Râmin bin Şettat mahdûmudur. Birâderi Emîr Sinâneddîn Yûsuf Gâzi ile
Sultân Mes’ûd-ı Selçukî’ye hizmet ederek ümerâdan olup Selçuk şehzâdeleri havâssından oldu.
571 sâlinden sonra vefât etdi. Kibâr-ı ümerâ-yı Selçukiyye’den idi. [29]

İdris Baba-Oğul Şeyh
Amasya‘da Hankâh-ı Mes’ûdî şeyhi Baba İlyâs Horasânî birâderi Hüseyin bin Ali
Horasânî mahdûmudur. Birâderi Behlûl Baba’dır. Amcasının yanında oğul terbiyesi görüp
maârif-i tahsîl etdi.
Baba İlyâs’ın vefâtında bir müddet münzevî yaşadı. Birâderi Behlül Baba ile ammizâdesi
Muhlis Baba Amasya’dan çıkdıkları esnâda ihtifâ etdi. Baba İlyâs’ın halîfesi olan İbik Baba’nın

272