Page 377 - 6-8

Amasya Tarihi Cilt: 11
Amasya Tarihi 9-12. Cilt Hüseyin Hüsâmeddîn YASAR
Torumtay Bey derhal ma’iyyet-i mevcûdesiyle Bozok üzerine gidip sâhib-i tercemeyi
bozdu. Şâh Melik mağlûben ric’ât ederek Amasya’ya girip kalesine tahassun etdi.
Torumtay kaleyi muhâsara ederek esdikâsının yardımlarıyla kaleye girip sâhib-i
tercemeyi tutdu. 676 senesi muharreminde katledip hükûmetine hitâm verdi. Şâh Melik Bey
şecî’, cesûr, müdebbir idi. Kendisi ve evlâdı “Kunduzoğulları” demekle meşhûr idiler.
Evlâdından Kunduz Bey ma’rûfdur. [57]
Şâh Melik Hatûn-Hacı Kutlu Şâhzâde
Amasya hükümdârı meşhûr Kürt Beyzâde Hacı Kutlu Şâh’ın kerîmesidir. Sinn-i kemâle
erdikde Amasyalı Hâce Ali Şâhzâde Hacı İbrâhim Bey’e ve bunun hemşîresi de Hacı Kutlu
Şâhzâde Hacı Şâdgeldi Paşa’ya tezvîc edildi.
779’da Sivas vâlisi olan zevci Hacı İbrâhim Bey, Kadı Burhan’ın teşvikâtı yüzünden
şehîden vefât etdikde evlâdını alıp Amasya’ya avdet ve birâderi Hacı Şâdgeldi Paşa’nın yanında
istirâhat edib 787’de vefât etdi. Evlâdından Hayreddîn Halil Bey ma’rûfdur.
Şâh Melik Paşa-Burakzâde
Amasyalıdır. Amasya hükümdârı Hacı Kutlu Şâhzâde Şehabeddîn Ahmed Şâh
evlâdından Şâdî Bey bin Gâzi Burak Bey bin Ahmed Şâh’ın mahdûmudur. Lakabı
“Şehabeddîn” olduğu vakfiyesinde yazılıdır.
Amasya’da tahsîl-i ilim ve edeb edib Amasya vâlisi [58] iken Çelebi Sultân Mehmed
Hân’a intisâb ederek 804’de Timur muhârebesinde isbât-i liyâkat ve ibrâz-ı sadâkat etdi.
Müşârün-ileyhin Amasya’ya avdetinde esdikâsından olup bütün muhârebâtında bulundu.
Fevkalâde i’timâd ve teveccüh kazanıp ümerâdan oldu.
812’de Çelebi Sultân’ın emriyle Rumeli’ne gönderilen Şehzâde Sultân Mûsâ’nın
maiyyetine me’mûr ve müsteşâr-ı umûrı olup gitdi. 814’de Edirne hükümdârı Sultân
Süleyman’ın inhizâm ve i’dâmı üzerine Edirne’de Osmanlı tahtına cülûs eden Şehzâde Sultân
Mûsâ’nın vezîri olarak teayyün etdi.
Bundan dolayı Çelebi Sultân’ın kendisine i’timâdını şâibedâr etdiğinden aralarında
cereyân eden muhâberât-ı hafîyye ile vezâreti mecbûrî olduğunu arz ederek hasıl olan şâibeyi
kaldırdı. Çelebi Sultân’ın Rumeli’ne geçmesi ve bunun da teşebbüsâtı neticesinde Sultân Mûsâ
harben mağlûb ve maktûl olup Çelebi Sultân Mehmed Hân’ın müstakillen tahta cülûsunda
Edirne’de ikâmet ederek erkân-ı saltanatdan oldu. [59]
819’da Yıldırım Sultân Bâyezîd’ın şehzâdesi Sultân Mustafa’nın kıyâm ve harbinde
serdâr olan Sadr-ı a’zam el-Hâc Halil Paşa’nın maktûlen vefâtı ve Edirne’nin zabt ve istîlâsı
üzerine Çelebi Sultân Mehmed ile Bursa’ya gelip Amasyalı Bâyezîd Paşa Sadr-ı a’zam ve
ba’dehû Anadolu Beylerbeyi oldu.
824 senesi cumâdelûlâsında Çelebi Sultân’ın irtihâli üzerine Amasya vâlisi Şehzâde
Sultân Murad’ı alıp Edirne’ye getirdi. Sultân Murad’ın cülûsunda yine erkân-ı saltanatdan olup
vezîr-i sâlis olarak teayyün etdi.
826’da Şehzâde Sultân Mustafa’nın ikinci defa kıyâmında serdâr olan Sadr-ı a’zam
Bâyezîd Paşa şehzâdeye esir ve badehû mağdûren şehîd olduğu esnâda vezîr-i a’zâm olan
Çandarlızâde İbrâhim Paşa ile araları açıldığından ibtidâ Rumeli Beylerbeyi ve ba’dehû
Niğbolu muhâfızı olarak Edirne’den uzaklaşdırıldı.
829’da Rumeli Beylerbeyi olan Köle İshak Paşa’nın me’mûriyetine harben itirâz eden
Rumeli’nin Türk beyleri bir vak’a çıkarmış, Şehzâde Sultân Mustafa [60] üçüncü defa kıyâm
ederek, itirâz eden beyleri kendisine uydurmuşdu.
Bu vak’ada Sultân Murad’ın kendisine olan i’timadını sarsmış ise de müteâkiben Sultân
Murâd-ı Sânî ile birlikde şehzâdeyi basıp i’dâm ve kıyâm eden beyleri tenkîl etdikde eski
i’timâda nâil olup Edirne’ye geldi.
372
376
Amasya Tarihi 9-12. Cilt Hüseyin Hüsâmeddîn YASAR
Bu vak’a yüzünden 820’de tesmîn edilen Sadr-ı a’zam Çandarlızâde İbrâhim Paşa yerine
Tokatlızâde Hacı İvâz Paşa sadârete geldikde vezîr-i sâlis olduysa da İbrâhim Paşa’nın tesmîmi
bunun siâyetine haml edilmişdi.
833’de Sadr-ı a’zam Hacı İvâz Paşa da maktûlen vefât edib yerine Osmancıklı Koca
Mehmed Paşa’nın sadâretinde vezîr-i sânî oldu. Ancak bir tarafdan Koca Mehmed Paşa’nın
istirkâbı diğer tarafdan kazasker olan Çandarlızâde İbrâhim Paşa’nın mahdûmu Halil Paşa’nın
hırs, intikâm ve adâveti yüzünden gözden düşdü.
835’de Gelibolu ve havâlîsi muhâfızı olarak vezâret-i sânîyeden azledildiğini müteâkib
emlâkını vakfederek [61] Gelibolu’ya gitdi. 838’de tekâüd edilip Edirne’de vakfeylediği
konağında ikâmetine müsâade buyuruldu. 840’da bakiyye-i emlâkını da vakfederek beş yıl
sonra 845’de menkûbâne vefât etdi.
Edirne’de Tunca Nehri kenarında Köprübaşı’nda kâin Câmii hazîresinde medfûndur.
Câmii yanında bir medresesi ve Niğbolu’da kezâlik Câmii vardır. 1331’de Edirne’de Selimiye
Kütübhânesi’ni teftîş ve tetkîke me’mûr olduğum esnâda müşârün-ileyhin insana hüzün telkîn
eden kabrini ziyâret etdim. Seng-i mezârında şöyle yazılıdır:
118 ةأمنامثو نيعبرأو سمخ ةنس خيرات يف يداش نب كلم هاش موحرملا ءاقبلا راد ىلإ مللأا راد نم لقتنإ
Şu kitâbe merhûmun hayatında duyduğu elemleri pek vecîz bir sûretde terennüm
etmekdedir. Sadr-ı a’zam Çandarlızâde Halil Paşa tarafından ifnâ etdirilmiş olması da
melhûzdur. Akibet, Halil Paşa da 857’de İstanbul’un fethini müteâkib maktûlen vefât etdi. [62]
Gelibolu civârında Şâh Melik Paşa İskelesi vaktiyle pek meşhûr ve Niğbolu’da Şâh Melik
Paşa Câmii, Edirne’de Şâh Melik Paşa Camii ve medresesi unvânıyla kuyûd-ı vakfiyede nâmı
mukayyed ve vakfiyesi bâlâsında Şâh Melik Paşa Vakfiyesi diye muanvendir. 835 târihli
vakfiyesinde:
119 يداش نب كلم هاش نيدلاو ةلودلا باهش رخافملاو يلاعملاو مراكملا يواح رباكلأاو ءارملأا راختفإ
ve 840 târihli vakfiyesinde:
120
diye yazılıdır. هزع ماد يداش نب كب كلم هاش تاريخلا بحاص رخافملاو يلاعملا عماج رهاشملاو نايعلأا راختفإ
Bunlar zamân-ı azlinde tanzîm edilmiş olduğu cihetle bu kadar teşrifâta nâil olabilmişdir.
Mahdûmlarından Balaban, Erdoğdu beyler ve azâdlı kölelerinden Hacı Altunbaş, Sungur
Ağalar ma’rûfdur.
Muallimi Mevlânâ Sinaneddîn Yûsuf bin Abbas, kethüdâsı Lâdikli Mehmed Beyzâde
Hızır Bâlî Ağa, kâtibi Amasyalı Gönüloğlu el-Hâc Kemâl Çelebi bin el-Hâc İvâz [63] Çelebi
bin Mevlânâ Selim Çelebi’dir. Bunun birâderi el-Hâc Hüseyin Çelebi de ma’rûfdur.
Şâh Melik Bey-Şâh Melik Paşazâde
Tercemesi yazılan Amasyalı Şâh Melik Paşazâde Erdoğdu Bey’in mahdûmudur.
Pederinin İstanbul fethinde şehâdetine birâderi Ali Bey’le beraber beşer bin akçe zeâmete nâil
olup Sultân Bâyezîd-i Sânî’nin Amasya vâliliğine nasbında ma’iyyet me’mûru olarak
Amasya’ya geldi.
878’de Uzun Hasan Şâh muhârebesinde yararlıkları görülüp Mîrlivâ oldu. 886’da Sultân
Bâyezîd’in tahta cülûsunda Filibe Sancağı Beyi olup 890’da Amasya vâlisi Şehzâde Sultân
Ahmed maiyyetine me’mûren avdet ve 893’de dâr-ı bekâya rihlet etdi.
118 Merhûm Şâh Melik bin Şâdî, 845 senesinde elem yurdu olan dünyâdan bekâ yurdu olan âhirete intikâl eyledi.
(Haz.)
119 Umerâ ve ekâbirin iftihârı, üstün, yüce ve övgüye değer vasıfların sahibi Devlet ve Dîn’in parıldayan ışığı;
Şâh Melik bin Şâdî (Haz.).
120 A’yân ve meşâhîrin iftihârı, yücelik ve iftihar vesilesi güzellikleri kendisinde toplayan, hayırlar sâhibi Şâh
Melik bin Şâdî; “Allah izzet ve şerefini dâim kılsın!” (Haz.).
373